ан нолиб озор беради. Бирортангиз замондан нолиманглар. Чунки мен замон эгасиман. Кечаси ва кундузини айлантириб тураман. Агар хоҳласам тўхтатаман”.
Оилада битта ичувчи бўлса, хонадондан мувозанат кетди деяверинг: онанинг қон босими ошган, болалар ҳуркак, унинг устига ҳамиша хомуш юрувчи онасидан ширин сўз ва ардоқ эшитолмай юраклари армонли. Бутун оиланинг уйқусида, байрамларида ҳаловат йўқ, дастурхонда емак етарли, лекин ҳеч ким яйраб овқатланмайди. Қўшниларни айтмайсизми, ора кунда таъблари тирриқ – деворнинг орқасидан келаётган садоларга бу ёқда туриб булар пўст ташлайдилар… Шу муҳит мазкур оила учун уларнинг кўз очиб кўрган дунёси, авжи навжувон пайтлари, болалиги, ёшлиги ўтиб бораётган замон ва маконидир. Биродар, бундай оилалар кам дейсизми? Бундай оилалардан чиқаётган жисман ва маънан носоғлом одамларнинг жамиятга берадиган таъсири ҳақида бир ўйлаб кўринг.
Таксида кетяпман. Орқа ўриндиқдаги ўттиз ёшлар чамасидаги йигит ҳайдовчига “дардини” тўкиб борарди: “СССР бекорга парчаландида, ишимиз тайин эди, ойлигимиз тайин эди…” Юрагим ғижимланди. “Ўғлим, – дейман аста, – қай йўл билан бўлса ҳам қорнинг тўйса бўлдими? Ватан сеники бўлса-ю, бегона келиб эгалласа, сени ўз юртингда ўз фойдасига ишлатса, даромад уники бўлса, конларингни, захираларингни ташиб кетса майли-ю, фақат емак бериб турса бўлди экан-да, а?! Биз кетиб боряпмиз, орқамизда қоладиганларнинг биттаси сен. Ўлигимизни-ю тиригимизнинг эгалари сизсиз! Лекин сенинг шу қарашларинг бор экан, мен ўлолмайман, болам! Тузукроқ пул берса, ёғлиқ иш берса, бу ватанга, сени-ю менинг минг авлодим кўмилган мозористонга яна бир бегона қўл чўзилса қараб тургудай бўлсанг қандоқ қиламан?! Юртимиз бегоналарнинг кўзини куйдиряптими, демак оҳанрабоси бор-мағзи қиммат, бу буюк мушаррафлик! Биринчи навбатда, турган гапки, унинг эгаси бўлмиш – сен унга ярашиб туришинг керак. Феъл-атворинг юртингга муносиб, ундан-да кўркамроқ бўлиши керак. Жон чекмасанг жонона қайда, сен ўрни келганда шу юрт ўғлони бўлиб жонингни куйдур, қаймоғини ҳам ўзинг яла, роҳатини ҳам ўзинг кўр, бизнинг тилагимиз шу, болам! Чор Россияси Фарғона шаҳрида бир боғ бино қилибди, унинг дарвозасида эса “Итлар ва сартларга кириш ман қилинади” деган ёзув осиғлиқ турар экан. Хўш, болажоним, бунга нима дейсан, бу гап юрагингни оғритдими, йўқми?! Ана сенга сартнинг тупроғида унинг нонини еб туриб, сартнинг боғида елпиниб ўтириб, сартнинг юзига қараб айтилаётган бегонанинг гапи! Билиб қўй, тайинли одамлардан фарзандларига, айниқса, ўғил болаларига иккита нарса мерос ва васият бўлиб қолади: бу ВАТАН ва ОРИЯТдир! Мана шу икки нарсани тишида тишлаб сақлайдиган фарзанднинг қўлида ўлиш ота-она учун шарафдир, болам!”…
Ҳайдовчи иймонли йигит экан, машинани аллақачон четга олиб тўхтатиб, суҳбатга астойдил қулоқ солиб ўтирарди. “Мен ҳам унақа демоқчимасдим, қийинчилик жондан ўтгач айтяпман-да”, – дея минғирлади ҳалиги йигит…
Мана шундай қалби ухлоқ ёшлар ва уларни уйғота билмаган, ўзи ҳам ғафлатда бўлган отаоналар оз деб ўйлайсизми? Улардан атрофга етадиган зарарни бир ҳисоблаб кўринг-чи! Нега солиҳ фарзанд ўстирганга жаннат ваъда қилинади? Чунки эртанги кунимизнинг қутбаракали бўлиши, бехавотирлиги зурриётларимизга боғлиқдир.
Ёзувчи кўрган-кечирганларини ёзади. Юраги шилинганда, тилинганда, қонаганда ёзади, мана ўзим дуч келган бир воқеа: бир домла талабаларнинг каттасини чақириб, бир қоп пиёз эвазига гуруҳга баҳо қўйиб беражагини айтибди. Бироз ўтгач, талабани яна чақириб, оқ пиёз олишни тайинлабди. Бирор соатдан кейин яна келиб, пиёз танлашга бозорга ўзи боражагини айтибди! Тасаввур қилинг, у қандай қилиб бозорга талабани ёнига олиб кира олди? Талаба пул санаётганда у бетини, шу уятсиз афтини қаерга яшириб турди? Бу домла ўғри бўлса, товламачи бўлса майли эди. Ахир у китоб кўрган, неча йилларини (ўзича) илмга бағишлаган, шогирдларига яшаш фалсафасини ўргатадиган, миллатга мутахассис тайёрлайдиган инсон-ку! Бундайларнинг юзига қараш тугул улар ҳақида эшитаётганда ҳам уялиб кетасан киши! У, аввало, худосиз одам, қолаверса, ориятсиз, юзсиз ва бориб турган ақлсиз одам! Йўқса, инсон деган, йигит деган, устоз деган номини шунча хор қилармиди? У миллатнинг душмани, чунки орага шу аччиқ пиёз тушиб бир тўп фарзандлар бутун бошли бир фанни ўқимай, танимай ўтиб кетавердилар! Бу хил одамлардан бир ўқув даргоҳида биттадан бўлса ҳам, миллатнинг баданига микроб тушди деяверинг! Бу иш балки бир жойда, бир мартагина содир бўлгандир. Аммо шундайсимон пичир-пичир гапларни ўнлаб, юзлаб марта эшитиб юришимиз рост-ку ахир! Бу зиёнларни қандай қоплаб бўлади! Бу гуноҳларни қачон ювиб тугатамиз?
Эстрада хонандаларига эргашиб оладиган, минглаб томошабин гувоҳлигида уларга ёпишиб, осиладиган, юзини номаҳрам эркакнинг юзига қўйишдан мисқолча сесканмаётган, стадионларда эркак қўшиқчиларни чаён чаққандай хунук қийқириқлар билан олқишлаётган қизларнинг ота-онаси, ака-укаси, амаки-тоғаси борми ахир?! Ва савол: улар келин бўлса жамиятга қандай фарзанд беради?
Ҳурматли оталар ва оналикка сазовор бўлиб турган ойимлар, қизларингиз сизнинг тил остига яширган гавҳарларингиз, қоғозга ўроғлиқ қандларингиздир. Уларни шу туришида эсон-омон эгасига топшириб олиш шу кунгача кечирган имтиҳонларингизнинг энг оғиридир.
