voëltjie, Shimón?” fluister Natan, sy gesiggie nat van die trane.
“Ek hoor hom,” fluister Simon terug en voel ’n rilling teen sy lyf afloop.
Oor die mikrofoon word in Hebreeus gepsalmodieer. Dis ’n diep vrouestem en die geluid ruk deur Simon se menswees. Dit het doodstil geword. Daar is net die geluid van mense wat sag huil.
“El Malei Rachamim,” prewel Natan.
Marc, wat reg agter Simon kom staan het, buig tot teen sy skouer en sê baie sag. “Dis ’n Joodse gebed vir die siel van ’n persoon wat gesterf het. Kyk op die papier wat jy by die ingang gekry het.”
Simon volg die Engelse vertaling terwyl dit gesing word: “O God vol medelye en ontferming wat in die hemel woon, skenk ware rus op die vleuel van die Shechinah, in die verhewe sfeer van wat heilig en suiwer is, wat skyn soos die luister van die firmament …”
Ná afloop daarvan kom daar beweging onder die skare. Sommige gaan huis toe en ander bly agter om na die toesprake te luister wat oor die mikrofoon uitgesaai word.
Marc-hulle dwaal nog verby die baie grafte terwyl hulle Bibi Netanyahu se toespraak oor luidsprekers hoor van waar die verrigtinge aan die gang is: “Vandag is daar ’n wolk van droefheid wat Jerusalem omsluit,” sê hy in Engels. “Trouens, dit omsluit altyd families, gesinne, kinders, weduwees, vriendinne, broers en susters wie se geliefdes gedurende Israel se oorloë gedood word terwyl hulle hul pligte uitvoer; en hierdie dinge gebeur terwyl konflikte voortwoed tussen die oorloë en wanneer brute terreuraanvalle geloods word.
“Vandag smee ons onderling ’n verbintenis en deel ons die lot wat almal van ons met die diep bedroefde families en gesinne verbind. Almal van ons saam buig die hoof ter nagedagtenis aan die gevalle soldate en die ander wat deur die toedoen van terroriste gedood is. Ons is een nasie.”
Almal in die begraafplaas kom aan die einde van die seremonie tot stilstand toe die ontroerende klanke van HaTikvah die lug vul en mense net daar waar hulle is, op aandag staan.
“HaTikvah. Dis ons volkslied,” fluister Natan vir Simon.
Toe dit klaar is, draai Marc emosioneel na Simon, sy oë blink van ingehoue trane.
“HaTikvah beteken ‘die hoop’. Dis ’n hoop wat 2 000 jaar oud is en wat ons na hierdie land teruggebring het wat ons, ten spyte van alles, hier hou en wat ons wat uit soveel verskillende agtergronde afkomstig is, kom saambind. Dis die hoop wat ouers van soldate help om nie van hul verstand af te raak nie en wat dit vir ons seuns en dogters moontlik maak om in die IDF te dien.”
Simon lê sy hand op Marc se skouer. Hy het nie woorde nie.
Yom Ha’Atzmaut
18/19 April
3/4 Iyar 5778
Simon leer al gou dat Israel se Onafhanklikheidsdag een van uitbundige feestelikheid is. Dis of die bitter pyn van Yom HaZikaron draagliker word voor die jubeling waarmee die totstandkoming van ’n eie staat ná soveel swerfjare en vervolging in die diaspora in herinnering geroep word.
Daar is allerhande okkasies reg deur die stad. Vir die Krige-gesin en Simon begin dit ook die aand van die 18de met sonsondergang. Dis nie te lank nadat hulle teruggekom het van die Herzlberg af nie. Gelukkig is die volgende dag ook ’n nasionale vakansiedag en kan die seuns laat wakker bly. Allerhande sanggroepe tree buite die Jaffa-poort by die stadsmure op. In sy lewe het Simon nie kon dink dat die stoere Charedim sulke ongelooflik lewendige en mooi musiek kan voortbring nie. Die Maccabeats-groep laat ál wat leef, voetstamp en saam dans en sing. Marc haal al die passies uit met klein Chaya kraaiend van plesier op sy skouers. Selfs Yhoshi het sy sogenaamde verveeldheid te bowe gekom en kap dit uit saam met sy maats.
Simon raak ook betower en kort voor lank word alles oorboord gegooi om hartlik saam te dans en sing. Marc hou hom laggend dop. In ’n stadium haak Rivkah by Simon in en leer hom die ikoniese Israeliese hora-dans.
Toe dit middernag word en Chaya reeds lankal in haar waentjie slaap, staan hulle saam met baie ander op die Hurvah-plein om die manjifieke vuurwerkvertoning uit die Onafhanklikheidspark te aanskou.
Dit was vir Simon nogal moeilik om die verandering van emosies so vinnig te verwerk. Hy sou nog leer dat Israeli’s by troues en begrafnisse ewe veel huil en dans.
“Jode … Jode! Wat ’n rare spesie,” het hy meer as een maal by homself gemompel.
Hoofstuk 2
Jerusalem
Mei 2018
Iyar 5778
Simon is pas terug ná ’n dag lange navorsingsessie by Jerusalem se Hebreeuse Universiteit. Hy weet dat Marc en Rivkah nog albei by hul onderskeie werke is – Marc as senior lektor by die kunsakademie van die Hebreeuse Universiteit en Rivkah as paramedikus by Magen David Adom, Israel se weergawe van die Rooi Kruis.
Yhoshi is in een van die Hand in Hand-skole, waar Joodse en Arabiese kinders saam skoolgaan. Die onderwysers daar is ook beide Joods en Arabies. Marc het Simon een middag saamgeneem op ’n vlugtige besoek aan die skool toe hy Yhosh gaan haal het ná ’n spesiale lesing wat daar vir die senior leerders aangebied is.
As ’n mens deur die gange van die betrokke skool loop, kan jy byna die fout maak om te dink Jerusalem is die hoofstad van die ontwykende, vreedsame naasbestaan tussen Israeli’s en Palestyne. Yhoshi se skool is een van die ses Hand in Hand-sentrums vir Joods-Arabiese onderwys regdeur Israel. In elke klaskamer is daar ’n mengsel van Joodse en Arabiese leerders wat gelyktydig in Hebreeus en Arabies les ontvang, aangebied deur ’n Arabiese en ’n Joodse onderwyser.
“Omdat ek en Rivkah in ons werk daagliks albei met Jode en Arabiere te doen het, het ons gedink dat dit die beste ding vir Yhoshi sal wees. Hy is ver bo gemiddeld intelligent en ons het gereken hy sal dit kan hanteer,” het Marc verduidelik. “En dit blyk nogal baie suksesvol te wees.”
“Word al die materiaal uit ’n Israeliese oogpunt aangebied ten spyte van die Arabiese leerders?”
Marc het sy kop geskud. “Juis nie. Dit is die belangrike verskil tussen die Hand in Hand-skole en Israel se amptelike kurrikulum. Beide die narratiewe word aangebied.”
“Kan dit?”
“Hulle doen dit wel heel suksesvol. Die Joodse narratief vertel van 2 000 jaar in ballingskap, 1947 se VN-verdelingsplan, wat die Britse mandaat van Palestina in ’n Joodse staat en ’n Arabiese staat verdeel het, en Israel se onafhanklikheidsverklaring in 1948, die onmiddellike aanval van vyf omringende Arabiese state en Israel se verrassende oorwinning. Onder die Arabiese narratief vorm presies hierdie gebeure die Nakba, die katastrofe, wat daartoe gelei het dat honderdduisende Palestyne hul huise te midde van die gevegte verloor het.”
Simon het gefrons. “Werk dit?”
“Nu, ek meen so. Die idee is dat om albei die narratiewe te hoor, jong Jode en Arabiere sal help om die een die ander se wêreldbeskouing beter te verstaan. Persoonlik dink ek Yhosh het daarby gebaat gedurende die vier jaar dat hy nou daar is. Hy was die eerste twee jaar in dieselfde skool waar Natani nou nog is. Maar in September, aan die begin van die nuwe skooljaar, gaan ons hom weer na ’n Hebreeuse hoërskool stuur. Daar is meer ontwikkelingsgeleenthede.”
“Waarheen gaan hy?”
“Na
