Vir ou Saai – hy was ’n vriend
1
’n Skoot klap en ’n vrou se gil sny deur die lug wat dik van die reuk van lasagne en tuinkompos om die huis hang. Twee kransduiwe wat in die geut bokant die voordeur broei, tuimel met ’n wilde gefladder teen die muur af en ’n hadida flap skellend op vanaf die nok van nommer dertien se teëldak en verdwyn swetsend oor die toppe van die omliggende tuine se seders en jakarandas. Die buurt se brakke bars los in ’n koor, met die diep bas van die buurman se basset, die tenoor van die ou man oorkant die straat se boerboel en die skril sopraan van die oujongnooi laer af se baster-dwergkees met die lang bene.
Die houtvoordeur met die uitgekerfde olifant bars oop en ’n middeljarige vrou strompel skreeuend en met ’n bebloede gesig oor die voorstoep en deur die gordyn van hangende varings, val-val die trap af en met haar arms hemelwaarts gestrek, pyl sy op die halfoop voorhekkie af. ’n Jong man met ’n vuilswart Che Guevara-T-hemp wat oor ’n denim met bokknieë hang, slinger met ’n pompaksie-haelgeweer in die hand deur die deur en struikel ’n slag met sy deurgetrapte sandale oor die klapperhaardeurmat. Sy gesig en oë is vertrek tot ’n soort waansin-masker, spoeg en kwyl en ’n klomp onverstaanbare krete spat by sy mond uit.
Die twee polisiemanne wat op pad was na die voordeur, duik agter ’n vuilwit gipsornament en ’n selonsroos in. Voordat hulle ’n vinger kan verroer, het die vuil jongeling regop gekom. Hy pomp die geweer met die een hand, druk dit teen sy skouer en vuur. Die strompelende vrou se kop bars oop soos ’n oorryp waatlemoen en die slag van die skoot slinger haar vas teen ’n asbespot met ’n broodboom daarin. Hy ruk weer ’n patroon in die loop en die tweede skoot hael verwoes die kop en skouers van die lewensgroot Venus-beeld waaragter kolonel Kat Harmse sy groot lyf probeer klein maak. Weer ruk hy aan die pompmeganisme en skiet ’n skoot in die selonsroos waaronder kaptein Jerome Williams ingeduik het. Die speurder gee ’n tjank van pyn, en toe die skieter nog ’n skoot in die vrou op die paadjie se flenters liggaam inskiet, spring hy op en hardloop na ’n asbestuinbank en duik tussen die klippe en vetplante daaragter in. Bloed drup van sy regterhand; sy wapen het op die kweekgrassies agter die selonsroos bly lê.
“Bliksem!” Kat vat die Z88 stewig in albei hande vas en neem dooierus op Venus se ruim boud. “Polisie! Laat val jou wapen! Police!”
Toe die volgende skoot hael in die beeld se sitvlak vasslaan en stukkies gips en sement teen sy voorkop vasspat, trek Kat die negemillimeter se sneller twee keer vinnig ná mekaar. Die haelgeweer kletter op die stoepteëls en die skieter sak stadig bo-op die rokende wapen neer; twee kolle blom rooi uit op die gryserige gesig van die vryheidsvegter op die vuil hemp.
’n Oomblik is dit stil. Dit is asof selfs die brakke asem ophou terwyl Kat die man op die stoep dophou vir enige beweging. ’n Plas bloed het onder die T-hemp begin uitkruip, ’n dammetjie gemaak wat oor die boonste stoeptrap uitloop.
Die gedruis van die verkeer in Jan Smutsrylaan, ’n paar blokke weg, kom lê soos ’n wit laken oor die tuin. ’n Sirene huil in die verte. Ongelukkig in die verkeerde rigting, dink Kat. Hy is ’n groot man met breë skouers en ’n groot swart snor. ’n Ou litteken lê soos ’n Nike-regmerk van sy regteroogbank, tussen sy swart krulhare deur tot by die stuk regteroor wat oorgebly het ná ’n skietgeveg in ’n Vrystaatse populierbos.
Kat kom stadig regop, die pistool ’n verlenging van sy twee gestrekte arms, maar al wat op die voorstoep beweeg, is die taaierige bloed wat drup-drup teen die trap af. Kat vee sy snorpunte met die kneukel van sy regterhand se wysvinger uit sy mondhoeke, eers links, dan regs. Die noodoproep het net melding gemaak van een skarminkel, maar ’n mens kan nie te versigtig wees nie. Eers as die adrenalien uit hom weggevloei het, laat sak hy die wapen, vat ’n slag aan die litteken wat nou gloeiend rooi bult. ’n Dowwe pyn klop deur sy kop – niks was ooit weer dieselfde ná die skade wat daardie koeël aangerig het nie. Hy knyp sy neus se brug tussen twee vingers vas. “Is jy orraait?” roep hy oor sy skouer in Jerome se rigting.
Die jong speurder kom aangehink oor die grasperk, trap skeef op ’n tuinslang wat oor die gras kronkel. ’n Bebloede sakdoek is om sy hand gedraai en hy sukkel met die ander hand om ’n skoonma-se-kussing se haakdorings uit sy arms en bors te trek. “Ek’s orraait.” Hy tel sy wapen op. “Maar ek dink my pistool het sy gat gesien. Van die haelkorrels het dit uit my hand geruk.” Hy knik in die rigting van die stoep. “Wat’s daai laaitie se pyne?”
“Ek weet nie, lyk soos dwelmpyne.”
’n Wit malteser kom verskrik by die deur uit, ruik aan die bloed en die lyk op die stoep. Kat het ’n beklemming in sy bors. Hy wil iets sê, iets snaaks om die ding uit sy lyf te kry. “Ek … ek dink ook nie dis die eerste keer nie.” Hy beduie na die verrinneweerde Venusbeeld, grynslag. “Lyk my hy het haar arms lankal afgeskiet.” Kat hou Jerome onderlangs dop en as hy sien sy flou grap maak geen indruk nie, brom hy: “Ag hel, jy het ook geen kultuur in jou bleddie lyf nie. Kom ons gaan kyk wat in die huis aangaan. Daar is veronderstel om iewers nog ’n slagoffer te wees.”
In die straat voor huis nommer dertien leun kolonel Kat Harmse en kaptein Jerome Williams met hul boude teen die polisiemotor, trek diep aan hul sigarette. Albei is nou Valke, oftewel lede van die Direktoraat vir Prioriteitsondersoeke, ’n nuwe elite-eenheid van die Suid-Afrikaanse Polisiediens.
Kat se Nike-litteken is weer wit en ná twee Grandpa-poeiers het die hoofpyn bedaar. Die son het lankal met ’n Josefskleed van rooi en pienk en swart cirrus-strepe agter die huise se dakke verdwyn en al wat in die straat oorgebly het, is die grys skemerte voordat die straatligte inskop. In die huis het hulle gesien wat hulle wou sien en wag nou vir die forensiese mense om hulle ding af te handel. Die stil, boomryke straat van dié woonbuurt in die noorde van Johannesburg is skielik nie meer so stil nie. Mense drom onder die elmbome op die sypaadjies saam; hulle word teruggehou deur die geel bande wat die manne in uniform gespan het. ’n Ambulans met blou en rooi flitsende ligte staan in die oprit en wag vir die misdaadtoneel-ondersoekeenheid om klaar te maak.
By die voordeur kan Kat in die flou lig van die stoeplig die twee bondeltjies mens sien lê, nou toegegooi met komberse. ’n Ma en haar sestienjarige seun. Nie baie jare terug nie het sy aan hom die lewe geskenk, en hom vertroetel en gekoester tot hy op eie bene kon staan. En toe het daardie wit kristalle uit die hel alles ongedaan gemaak … Tik.
Kat vee ’n slag sy groot swart snor met ’n kneukel uit sy mondhoeke, skiet die stompie driftig van hom af weg. In die voorkamer lê nog ’n lyk, vermoedelik die pa, maar dit is moeilik om ’n man aan ’n foto uit te ken as sy gesig deur ’n skoot bokhael in ’n bloederige gemors verander is. Op die kaggel is daar ’n foto in ’n goue raam van ’n man saam met die twee wat daar buite onder die komberse lê, by hulle ook ’n swartkopdogtertjie. Dit moet die man wees. Die hel weet wat van die kleintjie geword het. Dit is nie baie lank terug geneem nie, op ’n strand iewers, onder ’n sambreel, met die see agter hulle en geluk in hul oë. Nou lê hulle verstrooi in en om die huis, stukkend geskiet, leeg gebloei en uitmekaar geruk deur die geweld van dwelms.
Kat sug. Hoeveel gesinne nog? Die verdomde tik was eers net ’n gemors van die Kaapse Vlakte, nou slaan dit soos bossies hier uit. Dit is veral die jong mense wat vatbaar is vir die gevoel van geluksaligheid wat die dwelm gee, ’n gevoel wat jou ure lank kan laat ontsnap van die groepsdruk van skool en ouers en maats. Crystal Meth, die kristalle wat jou ure lank kan laat wakker bly, selfs dae, sonder dat jy moeg of honger word. En heeltyd soek jy seks, sonder om ’n simpel klein dingetjie soos vigs in ag te neem. Maar as daardie wit kristalle jou los, is jy in ’n graf so diep soos Kimberley se gat en dit is net ’n nog groter dosis wat jou daar kan uitkry – totdat die chroniese misbruik daarvan jou aggressie so buite beheer laat ontplof dat jy ’n haelgeweer gryp en jou ouers flenters skiet. Hel, hy
