сынсын, дөмегегез, фашистлар! Оһ-һо-һо! Сезгә мин карчыкның каргышы төшсен! – Карчык шашынып елый иде, безнең машина инде газ бирде. Карчыкның безгә ишетелгән соңгы сүзләре шул булды: – Ой, Ходай кушып үзебезнең Ульманис кайтса! Арт сабагыгызны укытыр иде безнең Ульманис сез хәерчеләрнең! Бетле бандитлар! Оһ-һо-һо… Уһ-һу-һу… Башыгыз бетсен! Кайтыр, кайтыр әле, Алла кушса, безнең Ульманисыбыз…2
Машина, Паланга-Лиепаяның бетон асфальтыннан җан-фәрманга чабарга дип, инде газ арттырып ята иде.
Менә шулай без Пётр I ачкан тәрәзәгә килеп кердек. Ә мин, икенче көнне хәрби кием кигәч, таныш кызыма хат язган булам: Европага тәрәзә булган Балтыйк диңгезе буйларыннан кайнар сәлам…
Лиепаяны, Риганы мин яраттым. Әтием патша армиясендә Вильнода (Вильнюс) хезмәт иткән, гомере буе Вильноны мактап, яшьлеген сагынып яшәде. Латвияне мин дә яраттым. 1952 елда, ялга кайтканда, беренче тапкыр Рига ресторанына кердек. Шаккаттык. Менә нәрсә өчен: иң беренчесе – залда хезмәт күрсәтүчеләр – ирләр. Ак курткадан, ак күлмәк һәм… кара «бабочка». Бу булды – бер. Икенчесе – безне кешегә санап олылап каршы алдылар. Ялга кайтабыз, без инде «бывалый»лар, шулай да өчебез дә авыл малае икәнбез. Өчебез өч хәрби частьтан, берсе – Кировоград өлкәсе малае, икенчесе – Куйбышев өлкәсеннән. Официант, йөгереп килеп (алтмыш яшьләрдәге ир), безнең алга менюны куйды, без сорамаган көе, башларын ак сөлге белән сөртеп, өч шешә минераль су ачты, безне якын да китермичә, фужерларга шуны салды да «сез өйрәнә торыгыз, өч минуттан мин сезнең карамакта» дип китеп тә барды. Безгә меню нәрсәгә? Безгә бир син йөз илле грамм аракы, безгә бир син берәр селёдка, берәр телем ипи һәм шуның белән баста, шабаш (көймәдә ишкәндә командир «шабаш» дисә, ишкәкләрне ишүдән туктатасы; аннан «суши вёсла!» дигән команда була).
Ләкин абзый безне тәрбияләде: селёдканың ул майлап, суганлап, серкәләп туралганын китерде; аңарчы көмеш пычак, көмеш чәнечке китереп, матур итеп куйды; читкә китеп карап алды да, кире килеп, боларны тагы да күчеребрәк, матурлабрак, симметрия саклабрак рәтләде. Аннан без уйлаганча агулы, яшел кәгазьле «Водка» китермәде, ә хрусталь графин (хрустальне әле белмибез, мин моны хәзер чигереп уйлыйм) китереп куйды һәм, без уйлаганча, кырлы стаканнар да китермәде, ә бәләкәй генә хрусталь рюмкалар. Кировоград өлкәсеннән, авылдан килгән, «Молотов» крейсерында боцман булып хезмәт итүче метр да сиксәнле Панас Перешибайло гогылдап көлде:
– Моның белән эчеп исерер өчен, кырык тапкыр күтәрергә кирәк, – диде.
Куйбышев өлкәсе малае да аңа кушылып көлде. Авызы байтак иркен иде, бәләкәй рюмкага кызганыч караш ташлады.
Шулай да утырдык, эчтек, ашадык. Кара күбәләкле абзый бик зур итагать белән генә безнең алдыбызга – һәрберебезгә аерым өч кәгазь куйды. Анда «итого» ике сум сиксәнешәр тиен.
И, киттек вокзалга, и, кереп яттык плацкартка, ә анда! Төтен, стакан тавышы, матросня, мариманнар! Бернинди гауга юк, сүгенү юк, бөтенесе бәхетле, танышалар, кочаклашалар,
1640 елга кадәрге Латвия президенты. Себердә агроном булып хезмәт итә, дип сөйлиләр иде безгә.
