– шушысы.
Солдат ялгышмады. Әйе. Керәсе ризык теш сындырып керә, диләр.
Яшь чакта Шәйхи хәлфә бик күп мәзәкләр эшләде. Бервакыт шулай авылга килгән кунак кызны озатып куйды. Төз лапас астында тордылар. Тышта салкын, бозгак, каз суйган вакыт. Төз лапас ышыгына сөялеп кенә торганда, хуҗа хатын комганын күтәреп чыкты. Нәкъ егет белән кыз янына килеп утырды. Кунак кыз дер-дер килде. Шәйхи дә эчкәрәк шыкаймакчы иде – салам кыштырдады. Шуннан син күр дә, мин күр. Теге явыз сикереп тә торды:
– Бу кемнәр була тагын, оятсызлар? – дип тавыш чыгарды.
Шәйхи бишмәтен башына бөркәде дә чыгып йөгерде. Арттан шалтырап комган очты…
Шулай да әсирлектән кайткан елны бер карчыкны кызык итте. Германнан электрик фонаре алып кайткан иде. Ул вакытта андый фонарь юк – кешегә күрсәтсәң, аны җен дип беләләр. Чоланда качып торды – исәбе тегенең кызы янына керергә. Кызы өйалдындагы бүлмәдә йоклый иде. Ни хикмәттер, монда да шул ук хәл чыкты. Кызның әнисе, кич ятар алдыннан бисмилласын укый-укый, комганын алып чоланга чыгуы булды – Шәйхинең аягына сөртенде.
– Каравыл! – дип кычкырып та җибәрде. Шәйхи дә, аңышмастан, тегенең күзенә электрик фонарен гына төбәде… Мәрхүмә ничә көннәр түшәк өстендә ятты, куркулыклар койдырды.
Ачы балдан авыз иткәләп, Шәйхи карт шуларны сөйләде.
– Ә минем яшь чакта андый хәлләр аз булмады, – диде ул, кызып. – Уникенче елны җәй көне укудан кайттым, карт хәзерәт авырып ята – әле берсенең ире еракка китә, әле берсенең баласы туа. Хәзерәтнең дога кылып сәдака алырлык та чамасы юк. Менә бервакыт хәбәр тарала: Кәлимулла малае, – янәсе, мин – зур укыган кеше, дип сөйли башлыйлар. Менә бер карчык бер тәлинкә ясмык оны күтәреп килә – сыеры чирләгән. Икенче берсе тегүгә чыга – юл сәдакасына тагын бер тәлинкә ясмык оны. Мин авырсынып кына дога күндерәм – анысы була, әмма егет кеше бит, миңа ясмык оны ни чуртыма. Атна-ун көн узмый, төшереп алган яшьтәшләр бер базарда сүз ыргыталар.
– Без, – диләр, – сине туйдырабыз, сорыкорт син, – диләр.
Миңа шул җитә калды. Кызган баштан чатыр чабып, атны күбеккә батырып, авылга кайтып кердем дә урам уртасында тавыш чыгардым. – Кемгә бер тәлинкә ясмык оны бирәсем бар, килеп алыгыз, – дип, базарда бодай саткан акчаны урамга бич чәчеп бетердем.
Дөрес, урамда кызмача баштан күренүем шул бер генә булды. Әти дә бик тәртипле крәстиян иде, аннан соң мин – авылда бердәнбер укымышлы кеше. Унөченче елда Кара Чыршыда балалар укытып йөрдем. Безнең халык бик кара иде – мин балаларны бер ел эчендә әдрис язарга, хат язарга өйрәтмәкче булдым. Картлардан бер-ике куштан каршы килә генә бит. Берсе – Гайфулла куштан иде – Ташлытау базарыннан кайтышлый, мәктәп ишеген кагып, мине чакырып чыгара. Толып якасын торгызган, авызыннан котырган сыер сөте исе бәрелеп тора.
– Синме, – ди, – минем малайга хәрендәш алып килергә куштың?
– Әйе, – дим, – мин куштым.
– Ә аңа хәрендәш нәрсәгә?
– Мин аны язарга өйрәтәм. Хәрендәш – шуңа.
– Аңа
