ZƏ CƏFƏRZADƏ
BİR SƏSİN FACİƏSİ
Roman
I HİSSƏ
Çayın qırağında bir gəlin paltar yuyurdu. Şirvanın, Şəkinin ağ ipəyindən tikilmiş incə, gözəl uzunluqları, müxtəlif, əlvan üst geyimlərini, qadın və kişi paltarlarını Kürün suyundan bir qədər də durultduğu, qazan asıb isti su hazırladığı bu yerdə paltarları suya çəkdikdən sonra yanındakı on dörd-on beş yaşlı qız həmin sıxılmış paltarları alıb aparır, kolların, təzə, yaşıl otların üstünə sərirdi. Qız özü paltar yumasa da, anasından aldığı yaş paltarlar sinəsini, qollarını islatmışdı. Əynindəki nazik geyim bədəninə yapışmışdı, cavan qız bədəninin qabarlıqlığını büruzə verirdi. Beləcə, anayla balanın başı paltar yumağa, sərməyə elə qarışmışdı ki, bəlkə, uzaqdan gələn at ayağının tappıltılarını eşitməmiş, eşitsələr də, əhəmiyyət verməmişdilər. Başları ana-bala söhbətlərinə qarışmışdı. Gülüşürdülər, danışırdılar. Nədənsə, deyəsən, qarşıdakı yaz bayramından, gələn Novruzdan danışırdılar. At ayağının tappıltıları lap yaxında eşidiləndə hər ikisi işindən ayrılıb döndü, baxdı, gələn Salman ağanın oğluydu. Lap o təzəcə çıxan mahnılardakı kimi altında boz at, çiynində tüfəng, əlində tatarı, altında boz at, əlində tüfəng, belində qatarı… Qəribə, gözəl, minici heykəli kimi atın başını çəkib yanlarında dayananda qız başını aşağı saldı. Amma ananın ürəyi qopmacaya düşdü. Xeyli vaxt idi ki, ağa oğlunun qızına göz qoymasından dalağı sancmışdı. Hiss eləyirdi ki, ağa oğlu onun bircəsinə, onun naziyinə, incəsinə göz dikib. Qorxuluydu bu. Elə indi bu qorxu bütün vücudunu elə sardı, bütün hüceyrələrini elə üşütdü ki, bayaqdan paltar yuduqca canının, geyiminin islandığını duymayan, bundan sərinlikdən başqa heç nə hiss etməyən qadın indi əsim-əsim əsdi. Elə bil əyin-başı buza döndü. Günün, o qızmar günəşin altında bədənindəki bu gizilti, bu soyuq üşərti onu taqətdən saldı. Diz üstə çay daşlarının üstünə düşdü. Oğlan atdan düşmədi. Qamçısının ucuyla qızın yaş bədəninə yapışmış köynəyin büküşlərini tərpətdi. Qızın köksündə xırdaca-xırdaca çıxıntılar bəlirdi. Oğlan gülümsədi. İnci kimi cərgə dişləri göründü. Lap zərif qız dişi kimi incəydi. Mavi məxmər çuxasının yaxası dar gəldi ona, bu qabarıq sinə nəfəsini daraltdı. Amma yenə də atdan düşmədi. Eləcə dayanıb baxdı. Ananı görmürdü, elə bil. Amma bu on dörd-on beş yaşlı qızın bütün vücudu ona, “gəl, gəl” – deyirdi. “Al, al, – deyirdi, – al məni, sev məni, götür məni, tərkinə al! Apar böyük dünyamızın o başına. Eşqin, məhəbbətin nə olduğunu dad…”
Dadmamışdı bu cavan hələ, məhəbbətin dadını bilmirdi, ağa oğlu olsa da, qaravaşa, qulluqçuya, kənizə baş çevirən, nəzər salan deyildi. Amma bu qız… Amma bu qız neçə vaxtıydı amanını kəsmişdi. Qızın qara kiprikləri enmiş, al yanaqlarına kölgə salmışdı. Dodaqları titrəyir, ara-sıra da ağa oğlu kimi narın-narın gülümsəyir və o gülümsəyən zaman inci düzümlü dişlər hərəsi bir bahalı mirvari olub oğlanın boynundan asılır, qəlbinə axıb tökülürdü. Oğlana, “bizləri həşləyən o al dodaqlardan öp!” – deyirdi. Oğlan hələ qız üzündən, qız dodaqlarından öpməmişdi. Amma indi… Amma indi yanırdı. Amma indi özü bilmədən, duymadan, bədənini bürüyən bu ehtiras, ürəyini dolduran bu arzu hardan doğurdu, nə idi, nədən yaranırdı? Bilmədən, dərinliklərinə sualla varmadan arzulayırdı, istəyirdi. Oğlan bu hisslər selinin qabağında duruş gətirə, davam eləyə bilmirdi. Qızın anasının qaravaş da olsa, burada olduğunu unutmuşdu.
Birdən atın döşü tərəfindən kiminsə, hansısa yaş əllər qalxdı. Yüyəndən yapışdı, ilan dili çıxardıb yalvarmağa, yovuncamağa başladı:
– Ağa, başına dolanım, ağa, başına dolanım, ağa, başına dolanım, ağa!
Deyəsən, danışmağa, deməyə başqa söz tapmırdı. Axı nə deyəydi? Oğlan onun qızına əl vurmamışdı, oğlan onun qızını tərkinə alıb gen dünyamızdakı uzaqlara, uzaq-uzaq ölkələrə aparmamışdı. Oğlan heç əyilib qızın nəm, günəş altında şəvə kimi par-par parıldayan saçlarına da toxunmamışdı. Oğlan heç o xırdaca qız döşlərinə də əlini uzatmamışdı. Nə deməliydi ona? Nə deməliydi ağa balasına? Ağadı, yoldan keçir, onları görüb dayanıb. Qaravaşdı, kənizdi, qulluqçu qızıdı, xanım deyil ha?! Nəyinə yaraşırdı ağa balasıyla söhbət? Axı nə deyəydi ana?
– Ağa, qurbanın olum. Sadağa gəlim sənə, ağa! Ağa, yalvarıram sənə…
Amma neyçün yalvarırdı? Deyə bilmirdi! Səbəb yox idi. Gözlə görünən hələ heç bir səbəb yox idi. Səbəb olmasa da, and verir, qurban-sadağa gedirdi.
– Səni and verirəm, ağam Əbülfəzlül-Abbasın qələm qollarına. Səni and verirəm, yetmiş iki şühədanın tökülən qanına! Səni and verirəm, atanın, ananın əziz canına.
Niyə and verirdi? Yenə də məlum deyildi. Axı oğlan o yaqut dodaqlara toxunmamışdı. Oğlan yumru, xırdaca zənəxdanlı çənəyə əl vurmamışdı, durna boğazından öpməmişdi. Neynəmişdi axı? Durmuşdu, baxmışdı. Bircə dəfə qamçının ucuyla qızın köynəyinin üstündən harasa, nəyəsə, zarafat eləmişdi, toxunmuşdu. Qamçının ucuyla. Oğlan bir qədər… Bir qədər də baxdı. İndi artıq ana yalvarışları onu xəyaldan, gözəllik seyrindən ayırdı. İçərisində kiməsə, nə isə etiraz etmək, nəyəsə lənət oxumaq istədi. Bayaq o zərifcə toxunan qamçını atın sağrısına endirdi; at əvvəlcə şahə qalxdı. Qadın diksinib gerilədi, gerilədi, müvazinətini saxlaya bilməyib yerə yıxıldı.
Oğlan şahə qalxmış atı döndərdi və dördəmə1 çapıb uzaqlaşdı. Hara getdi? Bilmirik. Amma biləcəyik.
Anayla qız paltarları necə yuyub qurutdular, nə vaxt yığışdılar, evə necə döndülər, bilmirik. Amma biləcəyik. Ana yol boyu bircə balasına bir söz dedimi, demədimi? Nələr dedi? Bilmirik. Amma biləcəyik. Darıxmaq lazım deyil. Axı hadisələrin, hekayətimizin ilk addımlarında, başlanğıcındayıq.
Bəs Hacı Salman ağa kim idi? Cavad qəzasının ən tanınmış, ən məşhur şəxslərindəndi. Allah dövləti təpəsindən leysan, dolu kimi tökmüşdü. Sürülərlə qoyunu, dənizdə balıq tutan gəmiləri, kallahda dəvələri, ilxıda atları, naxırda inəkləri, camışları. Bir sözlə, Allah ona dünyada hər nə varsa, vermişdi. Bir övladdan başqa. Allah ona var-yox bircə oğul vermişdi. Qız övladını övlad hesab eləməyənlər dünyasında bu bircə oğul yeganə sevinciydi, fərəhiydi. Salman ağa boynuna həcc gəlsə də, səhhətinə görə, hələ ki, Məkkə zəyarətinə gedə bilmirdi. Arvadı Şahnisə xanım elatda xanımlar xanımı sayılırdı. Gözəldi, yaşına görə xeyli cavan görünürdü. Ərinin fərəhinə, sevincinə, olmayan dərdinə şərik arvaddı. Salman ağanın dövlətinin artmasında Şahnisə xanımın çox böyük əməyi, zəhməti vardı. Həm çalışqanlığı, həm təsərrüfatçılığı, həm də yığıcılığıyla. Xüsusən, gətirdiyi cehizlə – atasından sonra ona qalan irslə. Zəmanənin qəribə dövrünü yaşayırdılar. Daha doğrusu, qəribə zəmanədə yaşayırdılar. Bu zəmanədə arvad sözü o qədər də keçən, həlledici olmurdu. Amma Şahnisə xanımın sözü Salman ağanın yanında ötgün idi. Ötkəm arvaddı özü də. Bircə oğulları, bircə balaları hər ikisinin ümidi, gələcək varisləriydi. İnsafən, oğlan da yaxşı oğlandı. Balacalığından at minən, tüfəng atan, ovda ovçuların önündə, çapışmada yarışanların qabağında, rəqs edənlərin ortasında, mollaxanada ən yaxşı şagirdlərdəndi. Adını həm islamca ağır hesab olan Səfər ayında doğulduğundan, həm də bu adın Salman ağanın dədəsinin adı olduğundan Səfər qoymuşdular. Səfər ağa. Körpəliyindən hamı ona Səfərağa deyirdi. Gözəl idi. Surətdə Salman ağa demişkən, anası Şahnisə xanıma çəkmişdi. İgiddi. “Xas igid dayısına oxşar”, – demişlər. İgidlikdə də anasının böyük qardaşına bənzəmişdi. O böyük dayısına ki, vaxtında qan davasının qurbanı olmuşdu. Hərdən-hərdən Şahnisə xanım matdım-matdım oğluna baxar, dərindən ah çəkər, gözləri dolar, “İrağ-irağ, elə bil bədbəxtin özüdü, durub Allah saxlamışım. Torpağı
