>“Xatirə Ədəbiyyatý” silsiləsindən 23-cü kitab
ÝÇÝNDƏKÝLƏR
ÖN SÖZ
Giriº
NAZÝM HÝKMə–
Ön söz yerinə: “Səbahəddin Əliyə dair”
41 ÝLLÝK HəYAT TARÝXçəSÝ
XATÝRƏLƏR
SüHEYLA CONKMAN
–Böyük qardaþým Səbahəddin Əli
ALÝYə ƏLÝ
–Birlikdə olduðumuz günlər
FÝLÝZ ƏLÝ LASLO
–Xatýrlaya bildiklərim
MəLAHəT TOQAR
–Dostum Səbahəddin Əli
NÝYAZÝ BəRKəS
–ªəxsi xatirələr
MəDÝHə SəRTəL
–Tanýdýðým qədəri ilə – Səbahəddin Əli
NÝYAZÝ AðýRNASLý
–Kədəri ürəyimdəki təzəliyini qoruyur
MüVəFFəQ ªəRəF
–Yaþadýðýmýz dövr və Səbahəddin Əli
VəDAT GüNYOL
–Səbahəddin Əli – Könül quþumun bir qanadý
ÝSMAYýL HAQQý BALAMÝR
–Yaºamaqdan zövq alan insan
EROL GüNEY
–Tanýdýðým Səbahəddin Əli
SEVGÝ SANLý
–Ziyalý insan: Səbahəddin Əli
SAMÝM QOCAGöZ
–Səbahəddin Əli ilə
MüCAP OFLUOðLU
–Səbahəddin Əlini tanýmaq
KAMAL BəKÝR
–Səbahəddin Əlini anarkən
ÖN SÖZ
Filiz Əli və Atilla Özkýrýmlý birlikdə hazýrladýqlarý və 1978-ci ildə çap olunmuº bu kitabla Səbahəddin Əlinin həyatýna dair xeyli naməlum faktlarý üzə çýxarmýþ, bir çox ºəxsi sənədi ilk dəfə nəºr etdirmiºlər. Səbahəddin Əlini tanýyanlar onunla baðlý xatirələrini yazaraq kitaba çox böyük töhfə vermiº, bütün bunlar da əlinizdə tutduðunuz bu kitabý Səbahəddin Əli ilə baðlý tədqiqatlarýn ən əhəmiyyətli qaynaðýna çevirmiþdir.
1978-ci ildə böyük bir cəsarətin və sədaqətin nəticəsi olaraq çap olunan kitab, sadəcə, Səbahəddin Əli haqqýndaký araþdýrmalar üçün mənbə deyil, bir sənətkarýn ölümündən sonra onun üçün edilməsi vacib olanlarý göstərmək baxýmýndan da əhəmiyyətli nümunə oldu. O vaxtdan keçən otuz beº il ərzində Səbahəddin Əli barədə xeyli kitab nəºr olundu, sərgilər açýldý, sənədli filmlər çəkildi.
Kitabýn geniþləndirilmiº ikinci nəþri 1986-cý ildə nəºriyyat tərəfindən həyata keçirildi.
Üçüncü nəºr isə olduqca uzunmüddətli əziyyətin və Səbahəddin Əli ilə baðlý aparýlmýþ uzun araþdýrmalarýn məhsuludur. Bu nəºrə “A-dan Z-yə qədər Səbahəddin Əli” kitabýndan yeni məlumatlar, daha əvvəl “Delta” seriyasýnda yer almýþ yazýlar və dövri mətbuatda Səbahəddin Əli haqqýnda dərc olunan bəzi yazýlar əlavə olunmuºdur. Kitabýn birinci nəºri vasitəsilə oxucu ilə ilk dəfə görüºə gələn “Məktublar” “Hər zaman gənc qalacaðam”da, þeirlər isə “Bütün ºeirləri” kitabýnda bir araya gətirilməsi səbəbindən bu nəºrdən çýxarýlmýþdýr. Olunan bütün dəyiºikliklər aid olduqlarý səhifələrdə haºiyələrlə bildirilmiºdir. Daha əvvəlki nəºrlərdə yer almýþ haþiyələr gözdən keçirilmiº, onlara əlavələr olunmuº və bir-birinə uyðunlaþdýrýlmýþdýr.
Yeni nəºrin çox sevilən yazýçý olan Səbahəddin Əlinin türk ədəbiyyatýndaký yerini daha yaxþý baþa düþməyimizə kömək edəcəyini düºünürəm. Yeni araþdýrmalara ilham mənbəyi olmaq ümidi ilə…
Sevəngül Sönməz
Üsküdar, 2013
Giriº
Türk nəsrinin cümhuriyyətdən sonraký inkiþafý qiymətləndirilərkən xüsusi qeyd edilməli olan Səbahəddin Əlinin öldürülməsindən otuz il keçməsinə baxmayaraq, onun həyatý, əlaqələri, davranýþ xüsusiyyətləri, bir sözlə, insan olaraq portreti hələ də çəkilməmiºdir. Üstəlik, o, hekayə və roman yazýçýlýðýndan əlavə, Nazim Hikmətin həbsdə olduðu, sosialist düþüncənin qəbul edilmədiyi, sosialistlərin təqib olunduðu dövrdə siyasi məzmunlu mübarizəni bir neçə dostu ilə birlikdə həyata keçirən insandýr. Bu səbəbdən də eynilə Lorka kimi, Xara kimi o da faþizmin qurbaný hesab edilməlidir.
O, 1948-ci il fevralýn 5-də “Qandallý hürriyyət”də dərc olunmuº “Əsl böyük təhlükə bügünkü səlahiyyətsiz iqtidarýn fəaliyyətidir” yazýsýndan “Fərsiz idarə etdikləri milləti kommunizm təhlükəsindən qurtarmaqdan ötrü əcnəbilərin ianəsini gözləyən insanlarla pis yola düþmüþ arvadýnýn namusunu dostlarýnýn köməyilə təmizləmək istəyən adam arasýnda heysiyyətsizlik nöqteyi-nəzərindən heç bir fərqin olmadýðýný bu millət çox yaxþý baþa düþür” cümləsinin çýxarýlmasýna baxmayaraq, öldürüldükdən sonra da mühakimə olunan adamdýr.
Amma təəssüf ki, illər boyu nə yoldaþlarý, nə dostlarý, nə yaxýnlarý, nə mütərəqqi ziyalýlar, nə də sənətkarlar Səbahəddin Əliyə sahib çýxa bildilər. Qaçmaq istəyini gizlətmədiyi üçün yoxa çýxdýqda xaricə getdiyi düºünülmüº, öldürülməsi xəbəri mətbuata düz doqquz ay sonra gəlib çatmýþdýr. O ölüm ki, hələ də üstü açýlmamýþ, həqiqi günahkarlar tapýlmamýþdýr. Yaradýlmýþ qorxu və ürkü ºəraitində adýný çəkmək cinayət sayýlmýþ, faktlar unutdurulmuº, yaratdýðý əsərlər nəþr olunmamýþdýr. Bu elə bir təzyiq, elə bir senzuradýr ki, heç bir qanuni əsasý yoxdur.
Amma türk ziyalýsýna, türk sənətkarýna, türk gəncinə nə Nazim Hikmət, nə də Səbahəddin Əlini unutdura bilmiºlər… Mütərəqqi düºüncəni, xalqýn tərəfində, fəhlənin tərəfində olan ziyalýlarý, sənətkarlarý boðmaq, yox etmək istəyənlər tarixin qaranlýqlarýna gömülmüº, cýrtdanlaþdýraraq əzmək istədikləri insanlar öz üsyanlarý, yaradýcýlýqlarý ilə qaranlýðý daðýdaraq div olmuþlar. Bu gün onlarýn türküləri oxunur, yaradýcýlýðý ürəyimizə ºüur və müqavimət toxumu səpirsə, bu, inandýqlarý doðrularýn, baðlandýqlarý dünyagörüþünün gücündən irəli gəlir. Bu, reallýðý, həyatýn gerçəkliyini məhz öz dünyagörüºləri və sənətkar ºəxsiyyətləri ilə yoðurub bizə ötürmələrindən irəli
