qədər qaldı. Gedəndəsə anam oyuncağı Saşa Koqana hədiyyə etməyimi istədi. O, elə bilirdi ki, Saşa A.Blokun (Bloksa Pyotr Semenoviçin həyat yoldaşıyla əylənirdi) oğludur. Mən xəsis deyildim, həmişə oyuncaqlarımı ona-buna rahatca hədiyyə edə bilirdim. Amma monastırımı verdiyimə görə sonralar çox heyifsiləndim. Hələ üstəlik, sən demə, Saşa elə öz qanuni atasının oğlu imiş…
Bizim Borisoqlebsdəki mənzilimizdə xatirələrim musiqi mücrüsünün valına, o otaqlarda baş verən bir çox hadisələrə toxunub gəzişəcək. Amma atamın otağının yanındakı balaca otaqla bağlı ancaq üç erkən xatirəm var. Və mən bir daha onlara qayıtmamaq üçün hamısını sizə danışacağam.
Bibim Verayla zolaqlı döşəyi olan istifadəsiz çarpayıda oturub söhbət edirdik. Vera soruşdu:
– Sən məni sevirsən?
– Dəhşət sevirəm, – cavab verdim.
– “Dəhşət sevirəm” demirlər, – Vera düzəliş etdi, – dəhşət çox pis deməkdir, sevməksə pis olmaz. “Çox sevirəm” demək lazımdır!
Mən inadla:
– Dəhşət sevirəm! – dedim.
– Yox! – Vera etiraz etdi.
– Dəşhət-t-t-t-t sevirəm, – bu dəfə hikkəylə təkrarladım.
Anam içəri girdi. Üstünə atıldım:
– Ana, Vera deyir ki, dəhşətli sevmək olmaz, “dəhşət sevirəm” demək olmaz, ancaq “çox sevirəm” demək olar!
Anam məni qucağına götürdü:
– Olar, Aleçka, olar! Dəhşətli sevmək, adicə sevməkdən və ya çox sevməkdən daha yaxşı, daha çoxdur!
Fısıldayırdı, deməli, Veraya acığı tutmuşdu.
Bu döşək niyə yadımda qalıb? Çünki bir dəfə üstündə konfet tapmışdım! Həmin gün məndən, bir də döşəkdən başqa otaqda kimsə yox idi, deməli, möcüzənin səbəbkarı döşəkdi, deməli, hər bir döşəkdə konfet olur! Və dayəmin təəccübünə səbəb olsa da, mən dəfələrlə otağımdakı yorğan-döşəyi eşələyirdim. Heç nə tapmayıb hirslənirdim. Tapdığım konfet mənim sirrim idi, bu haqda heç anama da deməmişdim. Bəlkə də, elə bu səbəbdən bir daha heç vaxt tapmadım.
Üçüncü xatirəm – balaca otaqda masanın arxasında “ev dərzisi” adlanan gənc, qırmızıyanaq, cazibədar qadın əyləşmişdi. Əl maşınıyla döşək üzlərinin qırağını basdıran dərzi anama danışırdı ki, gəncliyində yuxuya gedib, ayıla bilməyib. Həkimin gəlib onun öldüyünü deməsini, anasının ağlamasını eşidib, tabuta qoyulmağını hiss edib, amma ayıla bilməyib.
– Letargiya yuxusu! – Dedi anam. – Sizi axı diri-diri dəfn edə bilərdilər!
Mən dəhşət içində donub qaldım – dəfn etmək torpağa basdırmaq deməkdir! Sapsağlam yuxuda olan ev dərzisini torpağa basdırmaq!
– Bəs sonra nə oldu? – titrəyə-titrəyə soruşdum.
Anam yanında olduğumun indi fərqinə vardı:
– Bu nağıl sənin üçün deyil! – deyib məni otaqdan çıxardı.
– Marinoçka, onu diri-diri basdırmışdılar?
– Yox, əlbəttə ki, o oyanıb və gördüyün kimi oturub burada tikir…
– Marinoçka, bəs tabutu neylədilər?
– Bilmirəm, – dedi anam. – Yəqin, kiməsə hədiyyə ediblər.
Mən sakitləşdim. Tabut və dəfnin nə olduğunu yaxşı bilirəm. Bizdə qısamüddətli çalışan, oğlu cəbhədə olan dayəm tez-tez gəzinti adıyla məni kilsəyə dəfn mərasimlərinə aparırdı. Əslində, bu, gəzintidən maraqlıydı. Çünki İt meydançası həmişə eyni cür, kilsədəki ölülərsə müxtəlif idi. Bununla yanaşı, onlar mənim üçün kilsə ləvazimatı kimi bir şeydi, elə onun kimi anlaşılmaz, amma görünür, kilsəyçün lazımlı bir şeydi! Həmişə bu əyləncəm haqqında anama danışmaq istəyirdim, lakin uşaq yaddaşı qısa olur, geri dönəndə mən hər şeyi unudurdum. Unutmayıb danışdığım o bircə dəfəsə dayəmçün bədbəxt gün oldu. Anam dərhal onunla vidalaşdı…
Mənzilimizdə otaq sayı qədər dünya vardı. Onlar arasındakı sərhədi öz istəklərinə görə yalnız böyüklər adlaya bilirdilər. Bu dünyalar məndən çoxsaylı “olmaz”larla uzaq saxlanılırdı. Və bu qadağalardan birincisi böyüklərin həyatına soxulmamaq idi. Lakin mənə oralara girməyə icazə veriləndə belə “olmaz”lar məni rahat buraxmır, sanki izləyirdi. Bəzi günlərdə məni ümumi masa arxasında otuzdururdular. Böyüklər – onlar heç də az deyildilər. Bizim dairəvi masa arxasında toplaşıb söhbət, mübahisə edir, gülürdülər. Hərəkətləri sərbəst, səsləri gur gəlirdi. Onların boşqablarında nəsə xüsusi yemək olurdu. Şərabı gözəl badələrdə bir-birinə vururdular. Mənsə zəhləmgetmiş ispanağı və ya süddən göyərmiş qarabaşaq sıyığını yeməyə məcbur idim. Böyüklərin sözünü kəsmək, onların söhbətinə qarışmaq, ayaqlarımı yelləmək və ya pudel Ceki sığallamaq üçün əlimi masanın aşağısına sallamaq qadağan idi. Adətən, masa arxasında danışığım “təşəkkür edirəm” və “buyurun” sözlərindən ibarət olurdu. Bu cür vəziyyət məni heç də sıxmırdı, üzmürdü. Uşaq otağında dayəmlə kobud danışmaq, qaçmaq, əylənmək azadlığına çatsam da, bu azadlıq, bu sərbəstlik mənə zərrə qədər də maraqlı gəlmirdi: böyüklərin həyatı həddindən artıq cazibədar idi. Və ona çatmaqdan ötrü mən başdan-ayağa “yaxşı davranış” qaydaları donuna girməyə hazır idim. “Yaxşı davranış”a anam nəzarət edirdi. Özünü pis aparan qız onun otağına girməyi ağlının ucundan belə keçirməməlidir.
Anamın otağı məndən ötrü uşaqlığımın bayramı, şənliyi idi. Və bu bayramı qazanmaq lazımdı. Bayram qapının kandarından girən kimi başlayırdı: mənim üçün musiqili mücrü işə salınır, şarmankanın dəstəyini fırlatmağa, tısbağa qınıyla oynamağa, canavar dərisi üzərində uzanmağa, stereoskopa baxmağa icazə verirdilər. Atam məni dizlərinin üstündə otuzdurub heç kimin bilmədiyi nağıllar danışardı. Xüsusilə, quldurlardan olan nağılı sevirdim, amma onu atam nədənsə anamın yanında heç vaxt danışmırdı. Nağıl belə idi:
Bir dəfə Alya adlı qız evdə tək qalmışdı… Atası getmişdi, anası getmişdi, dayəsi getmişdi, Cek də getmişdi… Quldurlar bundan xəbərdar oldular. Və evə girib pilləkənlə yuxarı qalxdılar. Qapını açıb baxdılar:
– Hanı bəs gözəl qız Alya?
Qabaq otağa girib əllərində bıçaq əvvəl mətbəxə, oradan da vanna otağına keçdilər.
– Polad
