mollaxanaya qayıtmadı və oxuduqlarının üstünə biryolluq qara xətt çəkdi.
– Səni heç başa düşmürəm. Oxumasan, məktəbi qurtarmasan çətinlik çəkəcəyini bilirsənmi, oğlum? Az qalıb, artıq bir neçə il sonra Tanrının köməyilə sarığını sarıyacaq, cübbəni geyinəcək, hörmət-izzətli bir molla olacaqsan. Hələ sən bir molla ol, gör onda nələrə sahib olacağıq.
– Molla olmayacağam, çünki mollaxanaya dönməyəcəyəm!
– Gəl, inad etmə, gözümün nuru, səni oxutmaq üçün illər boyu corab, başlıq hörürəm, min bir dərdə qatlanıram. Bu qədər əziyyətin üstündən bir qələmlə xətt çəkməyə dəyməz. Atan da oxumağını, oxuyub adam olmağını istəyirdi.
– Xeyr! Getməyəcəyəm! Orada heç bir günahım olmaya-olmaya falaqqaya yatırılan mənəm, siz deyilsiniz.
– Yaxşı, sən haqlısan, mən müəlliminlə görüşüb, ona hədiyyələr verərəm. Bir daha döydürmərəm səni. Əmindən də xahiş edərik ki, araya girib, bağışladar səni. Sən də bir az dözərsən…
– Nə günahın sahibiyəm ki, molla məni bağışlasın? Məni haqsız yerə döydü deyə mollaya hədiyyə verəcəksən? Xeyr! Qətiyyən! Bir də kimsə bu işə qarışmayacaq!
– Əmin də qarışmasın? Afərin sənə!
Xanım oğlunu başa sala bilməyəcəyini anlayıb, onun əlindən tutdu, az qala süruyərək əmisinin evinə gətirdi. Ramiz əmi xaricdən gətirdiyi kitab qutularını açmaqla məşğuldu. Qutulardan çıxan hər kitabı zövqlə gözdən keçirib, kitabxananın rəfinə yerləşdirirdi. O, gələnləri görüb:
– Buyurun, – dedi.
Xanım birnəfəsə baş verənləri Ramiz əmiyə danışdı. Əsədullah susdu, heç danışmadı.
– Bir ildən sonra sarıq geyəcək, cübbə qurşanacaqdı. Amma istəmir… Bu xəyalın həyata keçməsi ümidi ilə mən illərin əzabını çiyinlərimə yüklədim. Mərhum Cavadın neft quyularında çabaladığını, əsəbini, əzabını, xəstəliyini və yoxsulluğunu boş yerəmi paylaşdım? Siz allah, ona deyin ağlını başına yığsın. Məktəbi atandan sonra bu işlərin axırı necə olacaq? Küçədəki sərsərilərin, qaragüruhçuların dəstəsinəmi qoşulacaq? Bizə yazığınız gəlsin! Bir fikirləşin, necə olacaq bizim halımız?
Ramiz əmi Xanımı uzun-uzadı dinlədi. Nəhayət:
– Yaxşı, – dedi, – ürəyinə dərd eləmə, gəlin sonrasını düşünək. – Sonra da Əsədə sarı dönüb dedi, – Oğlum, gəlin başqa bir məhəlləyə köçdüyünüzü fikirləşək. O zaman başqa bir mollaxanaya gedərsən… Hə, buna nə deyirsən?
– Əmi, anam bizim bu hadisənin sonunu yadından çıxardıb, danışmadı. Falaqqanın qayışını ayaqlarımdan açan zaman dabanlarım partlamışdı, qan içindəydi. Ağrıya güclə dözürdüm. Bir müddət yerimdən tərpənməyə çətinlik çəkdim, hətta çarıqları belə ayağıma geyinə bilmədim və bir müddət beləcə, mollanın, bir də ona kömək edənlərin üzünə baxıb qaldım. Onlar bu halımı görüb sevinirdilər, sanki hamısı bəxtəvər idi. Dizimin üstündə güclə duraraq, dəftər-kitablarımı heybəmə doldurdum, çətinliklə ayağa qalxdım, mollaya yaxınlaşdım və var gücümlə heybəmi başına vurdum. O anda düşündüyüm bir şey vardı: nə olaydı heybəm onun boynunu qıra biləcək ağırlıqda olaydı! Bundan sonra başqa mollaxanaya getməyim də bir çıxış yolu deyil, çünki bilirəm, orda da həmin şeylər təkrar olacaq və bəlkə də, daha ağır hadisələrlə üzləşəcəyəm.
Ramiz əmi heç bir şey demədi. Cavadın bu qədər rahat danışacağını, bu qədər haqlı olacağını heç gözləmirdi.
Xanımasa ancaq gözlərinin yaşını silmək qaldı və bu problemin heç biri həlli olmadığını anlayaraq yavaş-yavaş ayağa qalxdı:
– Mənasız yerə gəlmişik. Oğlan Nuh deyir, peyğəmbər demir. – Sonra oğluna sarı döndü, – Gəl gedək, – dedi, – anladıq, səndən adam çıxmaz. Mənim əziyyətim özümə qaldı. Ayıb olsun sənə. Oxumursansa heç olmasa bir sənət öyrən!
Xanım, Ramiz əmidən bu mövzuda kömək istədikdən sonra oğlunu, gəldikləri kimi, yenə də, az qala, sürükləyərək evə apardı.
Bir neçə gün sonra əmisi Əsədullahı yanına çağırdı və ona:
– Sənin məsələn barədə anana bir söz vermişdim, – dedi.
– Nə məsələ, əmi? Bilirsən ki, mən anamı çox sevirəm, amma heç vaxt mollaxanaya getməyəcəyəm!
– Gətməyəcəksən ora. Anan heç olmasa bir sənət öyrənməyini istəmişdi. Mənim bir zərgər dostum var. Onun yanında çalışsan bu peşəni öyrənib bir işin qulpundan yapışarsan. Get anana dua et ki, bu iş düzəlsin. O, sənin xoşbəxtliyini istəyir.
Əsədullah mollaxananı atandan sonra məşhur bir zərgər ustasının yanında şagirdliyə başladı. Spasskaya küçəsində zərgər dükanına sahib olan Kərbəlayi Əliyev qaraqabaq, tərs və heç kimlə yola getməyən bir adam kimi ad çıxarsa da, Bakının ən usta “naxışçı” zərgərlərindən sayılırdı.
Qısa boyu, bir az donqar, arıq, sümüklü üzü, uzun çənəsininin ucunda seyrək saqqalı, bığsız, sümüklü yekə burunu xüsusi bir görünüş verirdi ona. Üstəlik, sağ gözündə, qaşla yanağının arasında tək şüşəli gözlüyü vardı. Geyim-keçiminə olduqca diqqət edirdi. Barmaqlarında bahalı iri daşlı üzüklər, jiletinin cibində Breguet markalı qızıl zəngli saatının zənciri bir cibindən o birinə tərəf sallanırdı… Bir də şuxluğunu tamamlayan fil dişindən olan incə əsası…
Əsədullah Axundov üç il bu zərgər dükanında kuryer kimi işlədi. Alacağı əmək haqqı əvəzində daima danlaq və təhqirlərə məruz qalsa da, özünün dediyi kimi, bu, falaqqadan daha yaxşı idi. Bütün bunlara baxmayaraq ağlını işlədib zərgərliyin incəliyini diqqətlə öyrənirdi, cünki bir gün bacarıqlı zərgər ola bilərdi. İstər-istəməz verilən maaşla razılaşdı: ayda beş manat. Artıq ustasının yardımı belə olmadan hər cür sifarışı, məsələn, qiymətli qaşlarla bəzəkli “Quran” qabları, alın və boyunbağlarını düzəltməyi bacarırdı. O, bu cür asan qavrayışı ilə get-gedə ustasını təəccübləndirir və onun təqdirini qazanırdı.
Dükanda usta Kərbəlayi Qafar Əliyevdən başqa qardaşı Əlibala Əliyev də işləyirdi. O, qardaşının acığına, ya da ki, ona inad olaraq özünə fikir verməzdi; heç vaxt ütülü və təmiz şey geyinməz, qalstuk-filan taxmazdı, saqqalı və bığı da səliqəli deyildi, amma o da öz işində usta idi. Bir yandan da sadə və ürəyinin istədiyi kimi yaşamağı sevən, içki və qumara meyl etməzdi. Böyük ehtimalla elə buna görə böyük qardaşı ondan, o da öz qardaşından ayrılmağa can atardı.
Maaş
