doğru deyil, belə şey heç vaxt atamla anamın ağlına gəlməyib. Təkrar edirəm:
– Anar-anmaq felindəndir, anmaq-yada salmaq.
… Anıram, yada salıram. Keçib getmiş saatları, günləri qaytarmaq istəyirəm. Vaxtın ətəyindən yapışıb saxlamaq istəyirəm.
Saniyələri, dəqiqələri, anları dayandırmaq istəyirəm.
An dayana bilməz.
Vaxtın indisi yoxdur, olmuşları, olacaqları var. Yazdığım bu cümlələri də, heç bircə cümləni, bircə kəlməni İndi yazmıram. Yazacağımacan bu cümlələr, sözlər hələ yoxdur, qabaqda, gələcəkdədir, yazıb qurtardığım hər cümlə, bitirdiyim hər söz isə artıq geridə qalır. Bax, bu indi yazdığım cümlənin hər hərfini kağıza köçürdükcə, o sözlər yeyin gedən qatarın pəncərələrindən görünən teleqraf dirəkləri kimi yıxılıb arxada qalır və yalnız cümləni tamamlayacaq nöqtə hələ qabaqdadır ki, onu da indi qoyuram.
İndi?
Yox, o da Gələcəkdə idi – Keçmişdə qaldı.
İlahi, bütün bu dayaz fəlsəfələr nəyə gərəkdir? İki ildən artıqdır ki, içimi limhəlim dolduran, hər an məni çuğlayan, göynədən yazını günü günə, saatı saata sata-sata yubadıb uzaqlaşdırıram, neçə vaxtdan bəri yazmaq istədiyimi yazmaqdan, yazmağa başlamaqdan qorxuram, indi, yazmağa başlayanda da mətləbə keçməkdən qorxuram.
Qorxuram qələmim qanaya.
Gəlişi gözəl deyilmiş sözdür.
İç Oğuzlar və Dış Oğuzlar kimi hər bir ayrı fərd də, hər bir insan da iki bölünür, parçalanır, haçalanır, iki dünyada yaşayır – dişarı dünyasında və içəri dünyasında. Mən “İç dünyası” deyil, “İçəri dünyası” deyirəm, çünki “iç” sözü “daxili aləm” anlamında çox işlənsə də, çağdaş şeirimizin ərköyün sözlərindən birinə çevrilsə də, nəsə ürəyimə yatmır – fizioloji bir çalar var bu kəlmədə, “iç-içalat”, “iç-qovurma”; yada düşür.
“İçəri şəhərimiz” varsa, İçəri dünyamız ola bilməzmi?
Doğrudur, xalq “içim özümü yandırır, çölüm özgəni” – deyir.
Bu ifadənin məna tutumuna, fikir siqlətinə valehəm.
Dünyanın təməl mətləblərindən biri – insanın təkliyi, tənhalığı, özgələr tərəfindən heç vədə anlanılmaması (Sartr: cəhənnəm-başqalarıdır, – deyir) kontaktsızlıq, rabitəsizlik, əlaqəsizlik, insanın zahiri bəliriylə-çölüylə, daxili varlığı-içərisi arasındakı təzad, uyğunsuzluq, uyarsızlıq – beş kəlmədən ibarət bu deyimdə nə qədər qısa, yığcam ifadə edilib. Vəzndən yüngül, qıvraq, qiymətdən ağır bu cümlə insanın dünyayla münasibəti barədə böyük bir həqiqəti demirmi?
İnsanın içəri dünyasıyla çöl dünyası daimi təmasda, qaynayıb-qarışmada olsalar da, bir-birindən möhkəm sədlər – sərhədlərlə ayrılıblar – içərimizdəki hər sözü, fikri, hissi bu hüdudlardan dışarı buraxmırıq, buraxanda yüz kərə götür-qoy edirik, düşünüb-daşınırıq, dönə-dönə fikirləşirik ki, sərhədi adlayıb keçən sözümüz, duyğumuz çöl dünyasında necə görünəcək, necə səslənəcək, bizə dostmu qazanacaq, düşmənmi?
Bizim xeyrimizə olacaq, zərərimizə?
Şöhrət gətirəcək bizə, ya nifrət?
Eyni cür çöl dünyamızdan içəri dünyamıza gəlmək istəyən hər yeni insanı, ideyanı, təəssüratı sərhəddə çək-çevirə salırıq, yüz ölçüb bir biçirik-bu gələn kimə bənzər, bu gələn nəyə bənzər? Casus kimi, çuğul kimi gəlir – içərimizi ələk-vələk edib bizi “aləmə demək” üçün? Pozucu kimimi gəlir içərimizdə tikdiklərimizi, qurduqlarımızı dağıdıb tar-mar etməkçün?
Yaxud, gələcək söhbətlərinə, qeybətlərinə yem axtaran, qida gəzən yüngülməcaz bir maraqlı kimimi?
Seviriksə içəridən sevirik: əlbəttə, çöldə gördüyümüzdən düşür bu toxum daxilimizə, amma içərimizdə cücərir, pöhrələyir, boy atır; sevgimiz içərimizdən boylanır. “Boylanır” sözünün hər iki mənasında – həm ucalmaq, boy atmaq anlamında, həm də boylanıb baxmaq, çəpərdən o taydakı aləmi seyr etmək mənasında.
İçəri dünyamız da çölümüzdəki böyük dünya qədər genişdir, əhatəlidir, enişli-yoxuşlu, istili-soyuqludur, əlvandır. İçərimizdə özümüzün bəlkə heç vaxt fəth edə bilməyəcəyimiz zirvələrimiz var, onların ucalığına dırmaşdıqca ciyərlərimizə dağ havasının sərinliyi dolur. İçərimizdə dibi görünməz uçurumlarımız, yarğanlarımız, quyularımız da var. Elə dərinliklərimiz var ki, onların dibinə bəlkə də insan heç zaman çata bilməyəcək; İçərimizdə çala-çuxurlarımız var, keçilməz cəngəlliklərimiz var, göz-gözü görməyən zülmətlərimiz var.
İçəri dünyayla çöl dünyası arasında çox uzaq bir yol, çox böyük bir məsafə var – bu yol, bu məsafə kirpiklərimiz uzunluğundadır.
İki dünyamız arasında çox möhkəm bir sədd, ağır bir qapı var – gözümüzün qapağı. Gözümüzü açırıq – İçəri dünyamızdan çöl dünyasına çıxırıq. Gözümüzü yumuruq, kirpiklərimiz qovuşur. İçəri dünyamıza qayıdırıq.
Qoca, çox tənha bir yazıçının şakəri varmış – bəzən ətrafında çoxlu adamlar olanda, gur məclisdə qalabalıqda gözlərini qapayarmış. Soruşanda: “ürəyim darıxır”, deyərmiş. Bir gün gözlərini əbədi yumanda yeganə dostu: “görünür, ürəyi elə darıxıb ki, daha dözə bilməyib”, – dedi.
Çöl dünyasında nə qədər gəzib-dolaşsaq da, son səfərimiz torpağa yox – İçəri dünyamızadır. Torpağa bizi bizdən sonra, başqaları gömürlər. Biz isə özümüz yolumuzun son mənzilinə çatmaq üçün son səddi adlayıb ardımızca qapını bağlayırıq – gözlərimizi yumuruq. Bu dəfə həmişəlik…
İçəri dünyamıza – ilk və son dünyamıza qayıdırıq.
Ancaq bir an da var “həyatla ölüm arasında bir qarış yol”da. İki aləm arasındakı bir an.
İki aləm arasındayam,
biri gerçək,
sevincli, həyəcanlı,
xatirəli, unudumlu, nisyanlı.
Biri bilinməzlik,
o yanlı.
Kim bilir? Kim bilir nə qədər qalıb bilinməzlik mənzilinə, o yanın sahilinə. Nə qədər möhlətə var – “bir il, bir gün, bir saat?”
Hələ ki, “vaxt var ikən” bu bir kirpiklik
