style="font-size:15px;"> Lətif xəyala gedib ah çəkdi:
– Yaxşı bir ev tikdirərdim, sonra da gözəl bir qız alardım. Sonra da, sonra bir dükan açıb yavaş-yavaş alverə başlayardım. Bəs sən? Sən necə eliyərdin?
– Mən də sənin kimi.
– Şəfi, and olsun allaha ki, pulum olsa, əvvəl bunların hamısını səninçün eliyərdim, sonra özümçün.
Şəfi dostunun üzünə, gözlərindəki səmimiyyətə baxır. Lətifin ürəkdən dediyinə heç bir şübhə eləmir…
İndi həmin Lətifdir ki, faytonda gəlir.
Şəfinin gözləri gülür, dostu Lətif gəlir.
Amma…
Fayton vıyıltıyla ötüb-keçir. Şəfi dərin ağrı və məyusluq içində başını aşağı endirdi.
«Belə… Gözlərimin içinə baxa-baxa ötdü. İndi mən hara gedim? Gülpəri xalagiləmi? Onun-bunun həyətini süpürüb pal-paltarını yumaqla ruzi qazanan qarının çörəyinə şərik olunca ac qalmaq yaxşı deyilmi?».
Şəfinin yeganə sığınacağı qədim Şah Abbas məscidi onun qabağında dayanmışdı. – «Gedib bir az soğan-çörək yeyim, sonrası allah kərimdir… Qarıdan bir-iki tümən də borc alaram».
Yadına düşdü ki, sabah İbrahim xangilə gedəcək, onun gözəl qızına dərs deyəcək. Eh… Qayğılarını qovurmuş kimi əlini yelləyib Çərçəvaza tərəf yollandı. Orda kiçik bir daxmada onun ən ümidsiz günlərində yeganə əl tutanı, bütün Gəncədə onun kimi yeganə, təktənha və kimsəsiz olan bir adam, bir qarı yaşayırdı. Hacı Abdullanın bibisi və Gəncədə yeganə yadigarı…
2
Gün doğmuşdu. Səmada ağ buludlar görünürdü.
Əyri-üyrü, ensiz küçələrdən keçən arabalardan, faytonlardan sonra atlı, eşşəkli yolçular bəzən toz içində görünməz olurdular.
Dördyol məhəlləsi boyunca düzülən saysız-hesabsız dükanlar yenicə açılmış, alış-veriş başlanmışdı. Əli təbərzinli dərvişlər dükanların qabağıyla gəzinib qəsidə deyir, təsbehli, göy qurşaqlı seyidlər isə içəri soxulub dükançılarla görüşür, səhər-səhər onları xərcə salırdılar.
Xırdavatçıların səsləri halva, saqqız satanların çığırtısına qarışmış, misgər və dəmirçixanalardan yayılan cingilti isə Ozan məhəlləsinə qədər gedib çıxırdı.
Şəfi qoltuğunda kitab məsciddən çıxanda səhərdən xeyli keçirdi. O, daş pilləkənləri düşüb dayandı. Başını qaldırıb çinarlar arasından görünən tünd-mavi səmaya baxdı. Külək əsməsə də, qocaman çinarlar xəfif-xəfif xışıldayırdı.
Əbalı, əsalı qocalar, qara çadra içində itmiş qarılar bir-birlərinin dalınca məscidin açıq darvazasından həyətə girirdilər. Vaxta hələ xeyli qalmasına baxmayaraq, indidən günorta namazına gəlirdilər. Şəfi hər gün gördüyü bu adamları addım səslərindən tanıyırdı. O, yavaş-yavaş yeriyib həmişəki kimi darvaza ağzında oturmuş Qulamhüseynə salam verdi. Bu kor qoca da Şəfini ayaq səsindən tanıyırdı. Onun quru sinəsində nə qədər hikmətlər yatırdı…
Bəli, deməli bu gündən xan qızına dərs deyəcək… Bu yeni ümid vadisində onu nə gözləyir? Belə vadilərdən nə qədər keçib gedib? Bir zaman Püstə xanıma da dərs dedi. Gəncə hakiminin qızı Püstə xanım o dərəcədə gözəl deyildi, amma xeyirxah, nəcib bir qız idi. Gözlənildiyi kimi o, Şəfini sevmədi. Şəfi də hisslərini boğdu. Qəlbində açılmaqda olan güllər qönçə kimi soldu.
Sonra Cavad xanın oğlu Uğurlu xan, Abbas Mirzə ruslara məğlub olanda İrana qaçdı. Püstə xanım Şəfiyə nə qədər yalvardı: «Gəl gedək, həmişəlik bizimlə yaşayarsan. Evlənərsən, yurdun-yuvan olar». Şəfi getmədi. Çünki o, İrana yaxşı bələd idi. Ora Şəfinin yeri deyildi. Bir də səadətini özün qazanmasan nə ləzzəti?
İstər fəlakət olsun, istər səadət olsun,
Nə qəm, gülmək, ağlamaq qoy sənə qismət olsun.
Sən özün qazanmasan səadətini hərgah,
Onu sənə verəmməz nə bir allah, nə bir şah.
– Şəfi bütün varlığıyla bu doğma şəhərə – Gəncəyə bağlı idi. O da böyük Nizami kimi, Gəncənin başqa böyük oğulları kimi burda doğulmuş, burda da dəfn olunacaqdı.
Görəsən o solğun, zərif Püstə indi haradadır? Şəfini yada salırmı?
Püstədən sonra neçəsinə dərs deyib? Axund Ələsgərin oğulluğu Fətəliyə, kababçı Əzizin oğlu maymaq Nurəddinə, misgər Xəlilin qızı, adı nəydi, hə, Şərafət.
Hamısı unudulmuşdu… Onlar Şəfini, Şəfi də onları unutmuşdu. Bircə Fətəli yaddan çıxmırdı.
«…Deyirlər, Tiflisdə qulluqdadır. Zəkalı uşaq idi. Yaman bədbəxt olacaqdı. Yaxşı ki, sözümə qulaq asdı. Kim bilir, bəlkə də bir vaxt böyük adam oldu. Necə olsa məni yada salar. Bəlkə də yox.
İllər tüstü kimi dağılıb gedir. Otuz ilim… Gəncə ömrümün otuz ilini oğurlayıb apardı. Otuz il… Bəs hanı səadət? Nə qədər gözləyərlər, nə qədər axtararlar, nə qədər, nə qədər»?
– Salam, Mirzə.
Şəfi dərindən köks ötürüb, səs gələn tərəfə baxdı.
Cəmaləddin? Bir zamanlar Şəfinin ən yaxın dostu, sonralar onu ələ salan, dalınca olmazın sözlər danışan, şayiələr yayan Cəmaləddin. Görəsən nə olub?
Cəmaləddin onun qoluna girdi.
– Gəl, gəl Əzizin dükanında kababdan-zaddan tapşırıb, bir az söhbət eləyək.
O, Şəfinin soyuq nəzərlərini görüb gülümsədi.
– Bilirəm, məndən incimisən. Hamısı yalandır. Dalımca sənə nə deyiblər, hamısı yalandır.
Cəmaləddin zorla onu çinarın kölgəsinə çəkdi:
– Nə olub axı? Sən allah, bircə kəlmə danış görək.
O, qolunu Şəfinin boynuna dolamaq istədi. Şəfi mane olarkən Cəmaləddinin əli onun papağına toxundu. Cəmaləddin papağı havada tutdu.
– Neçə vaxtdır ki, səni görmək istəyirəm, ancaq əlim çatmırdı. – Gözləri, hərəkətləri isə aşkar deyirdi ki, yalan danışır. – O gün gecə yerimdə fikirləşirəm ki, ay balam, axı bizə nə oldu? Hansı şeytan aramıza girdi? Niyə bir-birimizdən
