əxri rəhbəri olan Ord. Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan Nyu York, Kolumbiya və CCNY universitetlərinin keçmiş təhsil işçisidir. 1960-1969-cu illərdə Amerikada 124 təhsil mərkəzi (UNİTEQ) yaradıb (bunlardan beşində sürətli oxuma kursları açıb). Rəhbəri olduğu “Learning foundations” vəqfinə ABŞ tərəfindən dörd əyalətin təhsil üsullarını yeniləmə tapşırığı verilib. 1970-ci illərdə “Learning Materials Publishing” nəşriyyat evinə rəhbərlik edib.
Son yüz ilin ən önəmli psixoloqlarından olan tanınmış elm adamı prof. Skinner (Harvard universiteti) və prof. Crouder ilə (UCLA) birlikdə “Suallarla proqramlı öyrənmə”
metodunu təkmilləşdirmiş, bu yeni metodun üç yaradıcısından biri olaraq ABŞ-dakı təhsildəki xidmətlərinə görə “Who’s Who” ensiklopediyasında yer alıb. ABŞ tərəfindən 4
əyalətin təhsil planlanması və Sunrise Açıq Universitetinin tərkibində təhsil texnologiyası məsləhətçisi vəzifəsini daşıyıb.
124 məktəb (4-ü sürətli oxuma və kompüter üzrə) açıb. Eyni istiqamətdə Türkiyədə Yaykur Açıköğretim Universitetini yaradıb. 1975-1976-cı illərdə Milli Təhsil Nazir-liyinin Yaykur Açık Universitetlərinin qurucusu və idarəçisi vəzifələrini həyata keçirib.
1976-cı ildə NASA-ya məsləhətçi olaraq Hindistandakı peykli təhsil çalışmalarını incə-ləyib.
ABŞ-da olduğu müddətdə “Psixologiyanın iş dünyasında nailiyyətə təsiri və tətbiqi, razısalma psixologiyası və satış texnikaları” mövzularında iş dünyasına aid təlimlər verib, müxtəlif şirkət və qurumlarda məsləhətçi və Direktorlar Şurasının sədri kimi fəaliyyət göstərib.
1970-ci illərdə Türkiyədə sürətli oxuma adı ilə “Speed reading” texnikasını tanı-dıb, 1976-80-ci illərdə Milli Təhsil Nazirliyi, daha sonra isə Mədəniyyət və Daxili İşlər nazirliklərinin rəhbər işçilərinə, Boğaziçi Universitetinin təhsil işçilərinə və bir neçə firmalara kurs və seminarlar keçib. Sonralar isə xalqa açıq seminarlar verməyə başlayıb. “Çox sürətli oxuma” mövzusundakı Türkiyədəki ilk kitabını 1985-ci ildə yazıb.
1987-ci ildən etibarən yaradıcısı olduğu Türk Gələcək Tədqiqatlar Vəqfi daxilində əksər firmalara, ictimai təşkilatlara, məktəblərə və kurslara təhsil verib, xalqa açıq seminarlar təşkil edib. Yetişdirdiyi təlimçilər (Mustafa Ruşen, Muhsin Kadıoğlu, Toğrul Türkkan və başqaları) sürətli oxuma mövzusunu bütün Türkiyəyə yayıblar.
Toğrul Türkkan
Orta təhsilini Kadıköy Anadolu Liseyində, ali təhsilini Boğaziçi Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsində tamamlayıb. 1966-cı ildən etibarən Türk Gələcək Tədqiqat Vəqfi daxilində sürətli oxuma təlimləri verməkdədir. 2000-ci ildə Reha Oğuz Türkkanla birlikdə
“dörd mərhələli effektiv sürətli oxuma sistemi”ni təkmilləşdirib. Kompüter dəstəyi ilə
sürətli oxuma təhsil proqramı kursunun səmərəsini böyük nisbətdə artmasını təmin edib.
2002-ci ildə HızlıOku.Pro kompüter məşq proqramını hazırlayıb.
Müxtəlif jurnal və kitablarda nəşr olunmuş məqalə, esse və hekayələri var.
1
Yeni eraya qədəm qoyan bəşəriyyət hər keçən gün öyrənmək qabiliyyətini inkişaf etdirir. 1960-cı illərdə ortaya çıxan sürətli oxu texnikası da tədris psixologiyasında reallaşan inkişafın ardınca davamlı şəkildə yükəliş dövrünə qədəm qoydu.
İstədik ki, 8-10 nəfərlik kurs mühitindən daha geniş topluluqlar informasiya əsrinin ən həyati ehtiyaclarından olan effektiv və sürətli oxuma mövzusunda özünü inkişaf etdirsin. Bu kitab effektiv sürətli oxuma alışqanlığını öz-özünüzə vərdiş halına gətirə bilməyiniz məqsədilə hazırlanıb.
2
Fərdİ effektİv
sürətlİ oxu
3
Önsöz
Bu kitaba 20 illik təcrübə və kurs səriştəsinin məhsulu demək, hər halda çox da yanlış olmaz.
60-cı illərdə professor Reha Oğuz Türkkanın Amerikada öyrəndiyi və o illərdə açdığı “Suallarla proqramlı öyrənmə” məktəblərində tədris etdiyi “Sürətli oxu” ilə Türkiyə 1987-ci ildə tanış oldu. Türk 2000 Vəqfi və 2003-cü ildən etibarən də ALGE nəzdində o vaxtdan bu günə fərdlərə, özəl firmalara, məktəblərə, ictimai qurum və təşkilatlara qədər bir çox kurs, seminar təşkil edildi.
2000-ci ildə kitabın iki müəllifi sürətli oxuma ilə effektiv oxuma texnikalarının bir araya gətirilməsilə Effektiv Sürətli Oxuma sistemini inkişaf etdirdilər. Bu proses sürətli oxudan daha yaxşı, əhatəli oxuma/öyrənmə metodu olan bir sistemin tədrisinə əsaslanır.
Yeni eraya qədəm qoyan bəşəriyyət hər keçən gün öyrənmək qabiliyyətini inkişaf etdirir. 1960-cı illərdə ortaya çıxan sürətli oxu texnikası da tədris psixologiyasında reallaşan inkişafın ardınca davamlı şəkildə yükəliş dövrünə qədəm qoydu.
İstədik ki, 8-10 nəfərlik kurs mühitindən daha geniş
topluluqlar informasiya əsrinin ən həyati ehtiyaclarından olan effektiv və sürətli oxuma mövzusunda özünü inkişaf etdirsin. Bu kitab effektiv sürətli oxuma alışqanlığını öz-özünüzə vərdiş halına gətirə bilməyiniz məqsədilə hazırlanıb.
4
* * *
Mütaliə əsnasında göz mətn üzərində soldan sağa doğru hərəkət edir; müəyyən yerlərdə dayanır; bu fasilələrdə eynən fotoaparat kimi gördüyü kəlmələrin şəklini çəkib beynə göndərir; beyin də daha öncədən öyrənmiş olduğu bu simvolları çözür, bir araya gətirir və fikri aydınlaşdırır.
Sürətli oxu kursu keçməmiş şəxs kəlmə-kəlmə oxuyur, özlüyündə səsləndirir, gözü mətn üzərində yavaş sürüşür və uzun fasilələr edir. Bu səbəbdən dolayı normal insanın oxu sürəti “tısbağa sürəti”ndə qalır.
Ləng oxucu inkişaf edən və sürətlə dəyişən informasiya əsrinə ayaq uydurmaqda çətinlik çəkir. Sürətli oxuma metodu müxtəlif göz gimnastikası vasitələri, gözün focus-lama tutumunu artırma, görmə arealını genişləndirmə tə-məlinə arxalanır. Beləcə, müəyyən məşq müddətindən sonra oxucuların oxu sürəti 200-300 faizə qədər yüksələ bilir.
Uzun adı “4 Mərhələli Effektiv Sürətli Oxuma Sistemi” olan, ESO proqramı oxucuların informasiyaya daha sürətli, effektiv şəkildə çatmalarını və məhsuldar oxuma vərdişinə sahib olmalarını təmin etmək üçün yaradılmış, nəzəri-praktiki əsaslı oxuma/öyrənmə sistemidir.
Effektiv Sürətli Oxuma sistemi daha sürətli, effektiv, çevik və məhsuldar oxuma vərdişi yaradan kompleks sistemdir. Proqram 15-20 gün ərzində müəyyən çalışma pe-riodu halında tətbiq edilir.
20 günlük bu çalışma nəticəsində əvvəlkinə nəzərən orta hesabla 2,5 dəfə sürətli oxuyan, oxuduqlarını daha
