Дьахтар биир да суох. Ким да суох. Барыта уолан киһи буолбатах. 70-наах эҥин оҕонньоттор бааллар. Ону Бүөтүр оҕонньор: Сөп буолуо. Оҕонньор ылыныаҕа. Кырдьаҕаһа туох буолуой», – диэн быһааран кэбиспитэ.
27 киһи буолуохтаах. Үс тоҕус киһи. Оҥорор сирбит таһыгар мунньан кэбиспиппит. Дүлүҥ Отуу диэн сиргэ, биир сиргэ хоннорбуппут. Дьоммутун. Үс биэрэстэ курдук сир – хонор сиртэн лаабыһа.
Эриэн ситии, сиэл биэрэн баран, оҕонньорбут бабыгыраата: «Кыһыл өрөҕөлөөх, кыһыл хатырыктаах, туора мастаах хаҥкыйан эрэр мас баар. Үс сааһыгар киирэр дьэҥкир муостаах тыһаҕас баар. Ону маһы охтороргутугар сүүскэ биэрэн өлөрүҥ», – диир.
Бүөтүр оҕонньор ити аата тылбаастыыр.
Мас оҥорооччу мас оҥорор, чөкчөҥөө оҥорооччу оҥорор. Киһи тэрилин оҥорор курдук, үс күн сылдьабыт. Тыыраахы оҥордубут. Кунаммыт этин сии-сии. Иккис күнүгэр бүтэрдибит. Үһүс күнүгэр биир аты сиибит.
Тый эрдэҕинэ уолаттар сиэлин, кутуругун кырыйа сылдьыбыттара. Ону, мэнэрийэннэр, быспат буолан хаалбыттара. Мэнэриктэр: «Мин бэйэм көлүнэр көлөм, миинэр миҥэм. Тыытымаҥ, сиэлин, кутуругун тыытымаҥ», – диэбит. Ону тыыппат буолан хаалбыттар.
Атыыр балтараа биэрэстэлээх сиргэ турар. Ону Билиикэп Өлөксөй Уйбаанабыс тутан аҕалбыта. Туран биэрбит. Үөрүттэн быстан кэлбит. Сэттэ дуу, хас дуу биэ баар үһү. Төбөтүн суларыгар ньолойон биэрбит. Өлөксөй: «Иччиҥ ыҥыттарда. Онон миигин кытта барсаҕын», – диэбит.
Туттарарын билэн сытар ыччат эбит оҕонньор.
Өлөксөй сиэтэн кэлтэ.
Биир киһи баһыттан, түөрт киһи – түөрт туйаҕар. Тиэрэ тартылар. Биир киһи быһаҕынан түөһүн хайытан баран, сиһин үөһүн быһа тардан кэбиспитэ. Онтон тириитин сүлэн баран, сүрэҕин, сиһин үөһүн, уокка ылан быраҕан кэбистилэр. Баһын сүлбэккэ, моонньоон ылан баран, түөрт кырыылаах сэргэҕэ баһын быатынан баайан кэбиспиттэрэ. Ол мин аармыйаттан кэлиэхпэр дылы турбута.
Оҕонньору тэриинэн бүрүйбүттэр эбит. Ону хайыта тыытан баран, уҥуоҕун барытын сааһылаан уурдулар.
Оҕонньор: «Барытын үчүгэйдик оҥордугут. Ханнык да уҥуоҕум сүппэтэ. Урут ортоку араҥастыырга ортоку тарбаҕым биир уҥуоҕа сүтэ сылдьыбыта. Ону бэйэм толоруммутум. Онуоха биир үстээх оҕо өлөн хаалаахтаабыта», – диэбит.
Евдоким Петрович Алексеев. Горнай улууһа, Кировскай нэһилиэгэ. 1983 с. кэпсэтэрбэр 55 саастааҕа.
АЙЫЫ АТТАММЫТ
Айыы Аттаммыт – ходуһа кытыыта. Бүтүннүү хатыҥ, ортотугар биир бэс үүнэн турар.
Урут өрдөөҕүтэ, сэрии кэмигэр, оҕонньор баар этэ Кириллов Василий Федотович диэн. 70-ча саастаах этэ. Ол оҕонньор сэһэнинэн, үс Айыы бухатыыра халлааҥҥа үөһэ көтөн тахсыбыттар үһү. Былыргы ойууттар көрүүлэринэн. Үрүҥ көмүс таҥастаах, аттарын сэбэ – эмиэ. Үрүҥ көмүс сэптээх-сэбиргэллээх дьон үөһэ көтөн тахсыбыттар. Онтон ыла Айыы Аттаммыта диэн ааттаммыт. Күн бүгүнүгэр диэри. Оруобуна кинилэр көппүт сирдэриттэн соҕотох кырдьаҕас бэс үүнэн турар.
Иван Григорьевич
