уол уоска бэрдэрбит кэриэтэ буолбута.
– Оччоҕо… рекомендацияҥ иһин баһыыба. Итиэннэ көрдөһөбүн: миигин батыһыма. Миигин соҕотохтуу хаалларан абыраа. Уонна, баһаалыста, аһыныма…
Бүттэҕэ ол. Ити кэнниттэн Томмот кини аттыгар чугаһыы илик. Ол эрээри үөрэх кэмигэр уол хараҕын уота сотору-сотору киниэхэ туһуланарын кыыс билэр…
Кыыча билигин саамай сөбүлүүр, саамай чэпчэкитик, саамай үчүгэйдик сананар сирэ – балыыһа. Кини иэдээнин онно билбэттэр. Ыарыһахтар кинини син биир урукку харахтарынан көрөллөр, уруккулуу эҕэрдэлии тоһуйаллар. Ол иһин балыыһаҕа кини үөрүүнэн тиийэр, онно күлэр-үөрэр, ыллыыр-туойар.
Кыыча, олорор ыалын дьиэлэригэр киирээт, куукуна билиитэтин айаҕар икки ытыһын саратан аргынньахтаабыт Суонданы көрө түстэ.
– Уой, Суонда! Дорообо, Суонда. Хаһан киирдиҥ? Дьиэбититтэн кэллиҥ дуо?
Суонда дорообоҕо, ыйытыыларга барытыгар эппиэттээн тоҥхоҥноон кэбистэ. Кини, үөрдэҕэ буолан, сирэйин мырдыҥнатта.
Кыыс хоһугар сүүрэн киирэн сонун, бэргэһэтин, суумкатын оронугар элиттэ итиэннэ, дьиэтин ахтыбыт санаата түмүллэн кэллэ быһыылаах, тахсан Суонда моонньугар иилистэ түстэ. Онуоха көлөһүн курас сыта, оҕо эрдэҕиттэн бэркэ билэр сыта, муннугар саба биэрдэ. Оҕо эрдэҕинэ Суонда эмиэ бу курдук саҥата суох олорон биэрэр буолара, ону Кыыча чычаас сылгы кэриэтэ үлбүрүйэрэ: моонньугар ыйаастара, көхсүгэр сүктэрэрэ, көтөхтөрөрө. Кыыс билигин эмиэ, хараҕын симэн, Суонданы моонньуттан кууһан, төбөтүн санныгар ууран, кулгааҕар сибигинэйдэ:
– Ийэм… ийэм хайдаҕый? Үчүгэй дуо?..
Суонда төбөтүн тоҥхоҥнотто.
– Тугу кэһии ыытта? Кэһиитэ ханнаный?
Суонда аргыый илгистэн кэбистэ.
– Хайдах?.. Дьиэҕиттэн кэлбэтиҥ дуо?
Суонда тугу да хардарбата, көхсүн этитэн эрэ кэбистэ. Ийэтэ кыыһыгар кэһии ыытыан баҕарбытын, ону аҕата оҕонньор тахсар оҕоҕо эмиэ туох кэһиитин диэн боппутун өйдөөтө. Кыыс хомойбут кэри-куру сирэйин көрөн баран, Суонда кэһиини ылбаккабын даҕаны диэн кэмсинэ санаата.
– Кэһии аҕала киирбэтэх, өрөпкүөмнэр таһаҕастарын киллэрбит, – дьиэлээх оҕонньор, куорат биир биллэр эргиэмсигэ Ыллам Ыстапаан, мас дуобат ньыхаатыгар маарынныыр лыры-лыхаҕар киһи, быһа түһэн быһаарыста. – Инньэ гынан ити киһиҥ докумуоннара эҥинэ баһаам. Өрөпкүөм киэнэ наар тиэтэл буолааччы, кэһии ыллаттарар бокуой биэрэллэр диэтэҕиҥ дуу.
Кыыча, үүтүн тохпут оҕо курдук буолан, саҥата суох чэйин иһэн таҥныбытыгар Суонда, дьиксиммиттии, кыыс уонна дьиэлээх киһи сирэйдэрин олбу-солбу көрбөхтөөтө.
– Кыычаҥ аны луохтуур. Балыыһаҕа кыһыл хамандыырдары эмтэһэр, – диэтэ Ыллам Ыстапаан ыалдьытын уоскутар быһыынан. – Киэһэ ахсын онно сүүрэн үлэлээн кэлээччи. Суонда, бэйэҥ эмиэ наадаҕар барбаккын дуо? Аны куораккар олус хойут сылдьарыҥ сатаммат ээ.
Кыыча балыыһаттан киэһэ утуйбуттарын кэннэ кэллэ.
Кыыс сарсыарда арыый хойутаан
