тушликка қотирма пиширдим. Олмачойни дамлаб қўйиб, пичан ўримига кетган бобонгга тушлик овқатни етказиш учун отланаётсам ортимда кимдир қичқириб юборди:
– Она, буни қаранг!
Эрталабдан бери сомонхонани супураётган катта тоғанг (ўшанда ўн ёшда эди) остонада ҳансираб турарди. Уст-боши чанг, қўлида бир дўппи тухум.
Дарров ёнига бориб, қўлидагини олдим. “Қаердан келибди шунча тухум?” дея ўйладим. Сўнг ёдимга тушди. Кечагина қўшни аёл бизникига чиқиб, “Молхона қулаб тушганидан бери товуқларим тухум қилмай қўйди. Ҳарна болаларим шу билан овуниб турарди”, дея кўзида ёш билан менга дардини айтганди. Демак, бу тухумлар…
Дўппидаги тухумни тоғангга тутқаздим.
– Шафоат холангга обор буни. Товуқларингиз бизнинг сомонхонага тухум қилаётган экан дегин, хўпми?
Кичкина тоғанг ўшандаям ўжаргина эди.
– Биттагинасини менга пишириб беринг, – деди.
– Йўқ, – дедим, – шу битта тухум ҳам ўша етим гўдакларнинг насибаси. Шўрлик аёл, жўжабирдай жон. Бор, сен ўчоқдаги қотирмадан синдириб е!
Кейин яхши кунлар келди. Аллоҳга шукр, ҳар ким иймонини йўқотмай етиб келди шу кунларга. Аслида одамларимизнинг кўнглида ҳеч шумлик йўқ эди-да. Кўчадан бирор танга топиб олсаям эгасини обдон қидираверарди. “Ҳаром юқмайди” деган ақида бор эди.
Момо кўҳна одатларимизга янгича ёндашадилар. Ўзлари иримкаш бўлмасалар-да “иримлар ортида фақат яхшилик туради”, дер эдилар. Соч тарасак, ерга тушган ҳар бир толасини эринмай йиғар, сўнг тоза латтага тугиб қўярдилар. “Сочнинг хосияти катта, уни эҳтиётланглар, одамлар кийим-кечак нималигини билмаган замонларда аёлларнинг сочлари жуда узун бўлган, улар гўдакларини шу сочларига ўраб, совуқдан асрашган”, дерди момо. Бу нуроний аёл ҳар гапи билан юракларга ўт соларди, суҳбатидан баҳраманд бўлган ҳар кишини улуғ манзиллар томон ундар эди.
Юз йил яшаб, ҳалоллик ва поклик туйғуларини юрагида гавҳартошдек асраган момони ҳали-ҳануз соғинган кезларимда “бу покдомон аёлни пари қизлар оппоқ нур тўшалган йўллардан етаклаб юргандир”, деб ўйлайвераман.
РОҲАТОЙ ОНАНИНГ БОҒЛАРИ
Қадимги даврларда шундай воқеа рўй берибди. Бир киши ҳовлисининг ярмини деҳқон қўшнисига сотибди. Деҳқон кўкламда янги сотиб олган ерига экин экиш ниятида омоч тортибди. Шунда омоч тиши “қирс” этиб нимагадир тегибди. Деҳқон қарасаки, бир кўза олтин экан. Дарров ҳалиги кишининг ёнига югурибди.
– Сендан сотиб олган еримдан бир кўза тилла чиқди, шуни ол, – дебди.
– Энди сотилган ҳовлининг эгаси ўзингсан, демак тилла ҳам сеники, – дебди у киши.
– Йўқ, мен оёғим тагидан чиққан бу бойликни олмайман, – дебди деҳқон.
Иккови қозининг олдига боришибди. Мушкул масалани ҳал қилолмай боши қотган қози деҳқон билан ер сотган кишининг фарзандларини суриштирибди. Бирининг ўғли, бирининг қизи бор экан.
– Шу икковини никоҳлаб, тиллаларни уларга беринглар, янги оилага ишлатишади,
