истибдоддан, ёт унсурлар сиёсатининг охирги асоратларидан ҳам қутқарди».
Шу тариқа расмий тарзда йигирманчи йиллардан бошлаб турк атамаси онадўлилик қардошларимизга тегишли бўлиб қолди. Турк халқи деганда Туркия Жумҳуриятида яшовчи туб аҳоли ёки турк адабиёти деганда эса шу халқнинг адабиёти тушунила бошланди.
Туркий халқ деганда эса қадим замондан бошлаб Турон ва Туркистонда яшаб келган ўтроқ туркий халқ – бизким, ўзбеклар назарда тутиладиган бўлди. 1924 йили Туркистонда миллий давлат чегараланиши ўтказилиб, Ўзбекистон ССР тузилгач, халқимизга расман ўзбек деб ном берилди. Шунингдек, туркий тил ва туркий адабиёт деганда Турон ва Туркистонда вужудга келган, қарийб минг йиллик тарихга эга бўлган ва ўтроқ туркий халқ – ўзбеклар қўллаб келган тил ва улар яратган адабиёт тушуниладиган бўлди. Бу ҳол ижтимоий-сиёсий ҳаётнинг бошқа соҳаларига ҳам тегишлидир. Масалан, туркий давлат, туркий тарих, туркий маданият деганда 1924 йилгача бўлган ўзбек давлатчилиги, ўзбек тарихи, ўзбек маданияти тушуниладиган бўлди.
Бу ўринда шундай аниқлик киритиб кетиш керакки, Туронзаминда яшаб келган ён қўшниларимиз, масалан, туркманларда адабиёт бошидан туркман адабиёти шаклида, қозоқларда қозоқ адабиёти шаклида, қирғизларда қирғиз адабиёти шаклида вужудга келган. Маърифатпарвар шоир Абай Қўнонбоев (1845–1904) қозоқ ёзма адабиётига асос солган. Илк қирғиз алифбоси 1924 йили тузилган. Қирғиз тилидаги биринчи газета «Эркин-Тоо» («Озод тоғлар») 1924 йил 7 ноябрда Тошкент шаҳрида нашр этилган. Шу даврдан бошлаб қирғиз адабий тили ва ёзма адабиёти шаклланган. Ижтимоий-сиёсий ҳаётнинг бошқа соҳаларида ҳам худди шу ҳолатни кўрамиз.
Айни пайтда қардошларимиз туркий ибораси билан ифодаланадиган маънавий бойликларимизга қардошлар сифатида дахлдордир. Туркий ибораси матндаги ўрнига қараб яна қўшимча бошқа маъноларни ҳам англатади. Масалан, туркий халқлар деганда, Турк отадан тарқалган барча турк халқлари, элатлари, қавмлари тушуниладики, шу сирага туркиялик турклар ҳам киради. Ёки бўлмаса, туркий адабиётлар деганда барча қардош халқлар – озарбайжон, татар, бошқирд, турк, ўзбек, қозоқ, уйғур, қирғиз ва бошқа адабиётлар назарда ту-тилади. Хуллас, туркий тилли халқлар дейилганда бир отадан тарқалган оға-ини барча қардош халқлар тушунилади, туркий тилли адабиётлар дейилганда барча қардош халқларнинг адабиётлари тушунилади. Бу атама ижтимоий-сиёсий ҳаётнинг бошқа соҳаларига ҳам бирдек тегишлидир. Демак, энди бундан буёғига «туркий» атамаси «ўзбек» атамасининг эквиваленти сифатида қўлланишда давом этаверади. Аҳмад Яссавий, Қутб Хоразмий, Ҳофиз Хоразмий, Сулаймон Боқирғоний, Насируддин Рабғузий, Сайфи Саройи, Отойи, Саккокий, Лутфий, Навоий, Ҳусайний, Шайбоний, Бобур, Убайдийлардан тортиб то Машраб, Ҳувайдо, Муқимий, Фурқатларгача ўзлари эътироф қилганларидек, туркийда ижод этгандирлар. Бу туркий тилнинг ҳозирги номи ўзбек тилидир, шаклан икки хилу мазмунан бирдир.
1923 йили туркиялик қардошларимизга турк деб ном берилганини юқорида айтиб ўтган
