rong>
Қазои Қадар
Роман
Биринчи китоб
Биринчи қисм
“Шарқ” нашриёт-матбаа
Акциядорлик Компанияси
Бош таҳририяти
Тошкент-2021
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Азоб шундоқ бўлур ва агар билсалар,
охират азоби бундан-да шиддатли …1
1
Анча йиллар ўтиб, Хончорбоқни тарк этганига чорак асрга яқинлашгач, “Ваққос ота”да ‒ учтепаликлар учун ажратилган хилхонада отаси қабри тепасида аллазамонлар ‒ болалигида бобоси Шокир баззоздан ўрганиб олгани “Ёсин”ни тиловат қиларкан, бундан уч-тўрт йил бурун эски ҳовлиларига қайтмоқ ниятида кўч-кўронини ҳам йиғиштириш тараддудига тушганларида қария бу тадбирни ҳадеганда пайсалга солаверганини ёдга оларкан: “Дадам укасининг ёнига қайтишни истамади, Асқарникига бориб кўрсатган “томошаси”дан кейин келини Тоҳираниям ёмон кўриб қолганди, яна бунинг устига, ўзи қурилишига бош-қош бўлгани масжидниям ташлаб кетолмади. Ҳа, ҳа, ҳаммадан ҳам ана шу масжидга боғланиб қолганди, кўзи қиймади ташлаб кетишга”, деган ўй кўнглидан ўтди, ўтдию: “У ҳали тетик эди, ҳали камида беш-олти йил яшарди, сен анави машмашани кўрсатмаганингда ҳали ундан ҳам кўп яшарди. Уни укаси эмас, амакинг Рашид дўкон эмас, уни сен қулатдинг. Анави иблислар билан бўлиб ўтган жанжалдан сўнг қайта ўзига келолмади, ўша воқеа, ўша можародан сўнг ўнгланмади” , дея ичида сўзланиб, ўзини маломат қилгандан-қилаверди. Ортда қолган кўнгилсизликларни қанчалар эслашни истамаса-да, юқори қаватдаги қўшниси билан бўлиб ўтган можаро, у касофатларнинг тўнғич ўғли Азимжонга нисбатан қилган адолатсизликлари яна хотирасида жонланиб, аянчли бир ҳолга тушди-қолди. Юраги ўртанди, хиёл ўтмай чап кўкраги атрофида бир нарса ловуллаб ёна бошлаганини ҳис этди…
2
У бир-икки ойдан бери XIX асрнинг иккинчи ярмида Туркистон руслар томонидан истило қилинишини ўрганиб юрган эди.
__________________________________
1.Қуроъни Карим, Қалам сураси, 33-оят.
Босқинчиларнинг Оқмасжиддан тортиб то Тошкентни эгаллаб олишларигача бўлган ўн уч йиллик уринишларини роман қилиш ниятида гоҳ Шарқшунослик институтига, гоҳ эса Навоий кутубхонасига бўзчининг мокисидай қатнаб, ўша даврга оид маҳаллий ва рус манбаларини титкилаб ўрганишга киришганди, фалокат босиб шу куни кутубхонадан эрта қайтганини-чи…
Тошкентнинг киндигини Хадра деб олинганида, бир тупканинг тагида бўлган, шаҳарнинг жанубий чеккасидаги, нариги тарафи “Занги ота”нинг Эшонгузар мавзеига бориб тақалган катта ҳалқа йўлининг бериги этагидаги тўрт қаватли уйнинг биринчи қаватида яшамайдими, ён-атрофини пастак кўкат девор билан ўраб қўйгани айвончаси рўпарасидаги боғчага юқори қаватдаги қўшнилар нечанчи бор турли чиқитлар ‒ арақ шишалари, ҳар турли консерва банкалари, тухум пўчоқлари, сигарет қолдиқларию қутилари, суяклар, яна оқ, қора, кўк целлофанга ўралган алланарсаларни ташалаганларига кўзи тушди-ю, яна фиғони фалакка ўрлади. Унга гўё булар атайлаб жиғига тегиш учун, ўша шўро даврида ўзлари аллома санаганлари, аммо у, Анвар Шокир ёмон кўргани Маркс Темировичнинг аламини олаётгандек, яна талабалик йилларидаги адоватларини ҳам билдириб қўйиш мақсадида уларни одам ўрнида кўрмай, атайлаб бу номаъқулчиликни қилишаётгандай бўлиб кўринди…
“Тунов куни тозалаб қўювдим, яна расвосини чиқаришибди. Буни яна ўшалар қилган, юқорисидагилар бамаъни оила, бунақа бемазагарчиликка боришмайди, устига-устак, улар ҳозир Хоразмга ‒ юртига кетган, буни фақат ана шу бефаросатлар қилишган ‒ уларга гап таъсир қилмайди, ичкиликниям бизнинг подъезда ёлғиз шулар ичади!.. Бирда эри Тиркаш дераза рўпарасида туриб олиб суяк тозалаётганини, кейин эса тозалаб бўлинган суяк бўлагини пастга улоқтираётганига кўзим тушувди. Майли энди, мушук-пишакка ташалаётгандир-да”, девдим, манави иши ‒ юқоридан пастга арақ шишаларини ирғитиши ҳечам қуюшқонга сиғмайди, ҳаммасидан ўтиб тушди! Бу отасининг иши эмас, бу номаъқулчилик ўғли Сарсоннинг иши бўлса керак!.. Ҳа, ҳа, бу ўша жипириқнинг иши!..” деган турфа ўй-мулоҳазаларга бориб, якуний бир хулосага келиб, ана шу такасалтангга яна бир бор дакки-дашном бериб инсофга чақирмоқчи бўлди.
‒ Сарсон, Сарсон !.. – деб юқоридаги айвонча деразасига қараганча қўшнисининг ўғлини чақирди. Хаёлидан шу чоқ: ”Яқиндагина унинг хотини бир боласи билан кетиб қолганди, исми Тоқат эди шекилли? Қайнанаси Фаросатнинг, манави Сарсон такасалтангнинг зуғумларига чидолмади, тоқати тоқ бўлиб онасини чақиртириб, кўч-кўронини йиғиштирдию жўнади-кетди! Ҳойнаҳой ана шунинг учун ҳам аламини ичкиликдан олаётган кўринади бу жипириқ! Бу ишни ана шу бетамиздан бошқа ҳеч ким қилмайди!”, деган ўй ўтди, ўтдию яна бир бор овозининг борича юқорига юзланди: ‒ Сарсон, ҳўв Сарсон!..
Юқоридан
