Haber Oluşturma: Standartlar ve Yeni Yaklaşımlar. Aslan Aslanov

      AzKafROSTA’nın faaliyetleri yalnızca Bakü ile sınırlı değildi, aynı zamanda ülkenin diğer şehirlerinde de (Gence, Şuşa, Lenkeran, vb.) birimler ve ofisler bulunmaktaydı. Onlar sadece bölgelerde meydana gelen olaylarla ilgili Merkeze haber göndermekle kalmadılar, aynı zamanda iç olanaklarını kullanarak duvar gazeteleri ve propaganda posterleri de yayınladılar. Seçkin sanatçı, ressam Azim Azimzadeh de bu çalışmaya katıldı. Savaş çağrısını, devrimci şiirleri yansıtan bu posterler, dükkânların camekânlarına, şehir ve köylerdeki evlerin ve tren istasyonları binalarının duvarlarına yapıştırıldı.

      O zaman, AzKafROSTA, AZERTAC’ın faaliyet gösterdiyi eski banka binasında Millutinski Caddesi’nde (şu anda Tarlan Aliyarbekov) yer alıyordu. İş, gündüz ve gece, hafta sonları bile devam ederdi. Haftanın her günü ajansta onlarca telgraf ve radyografi, bültenler hazırlanarak ülkenin basınına, parti kurumlarının başkanlarına ve kültür kuruluşlarına gönderildi. Daha önemli haberler AzKafROSTA tarafından yayınlanan enformasyon bültenleri aracılığıyla ülke geneline yayılmıştı ve en ilginç haberler yurt dışına gönderilmişti.

      Bir süre sonra AzKafROSTA, Genel Politik Eğitim Dairesi’nin temel taşlarından birine tabi tutulurdu. Bu bölümde normal çalışma koşullarının olmaması, ajansın faaliyetlerini ciddi şekilde etkiledi. Sonuç olarak, bölgedeki en iyi ajanslardan biri olarak yurt içine ve yurt dışına haber ileten ajans yavaşça dağılmaya ve dış ilişkilerini kaybetmeye başladı.

      Ajansın Genel Politik Eğitim Dairesi Başkanlığı bünyesinde faaliyet gösteremediği anlaşıldığında, Ağustos 1921’de yine Azerbaycan Telgraf Ajansı (AzerTA) adı altında tekrar bağımsız bir kurum olarak çalışmaya başladı ve ajansın direktörlüğüne Gubad Gasimov atandı. Uzeyir Hajibeyli’nin eserleri de olmak üzere Azerbaycan müzik kültürü tarihinin tanınmış araştırmacılarından biri olarak bilinen Gubad Gasimov şunları yazdı: “1921’de ben yeni bir haber ajansı teşkilatı direktörlüğüne atandım. O zaman, ben askeri birliklerden birinde savaşçılar arasında cehaleti ortadan kaldırmak için bir acil durum komisyonu başkanıydım. Siyasi ve kültürel konularda belirli yeteneğim olmasına rağmen, gazetecilik konusunda hiçbir deneyimim yoktu. O zaman, genç Azerbaycan Sovyet Cumhuriyeti’nde personel sorunu en çarpıcı konulardan biriydi ve bu tür beklenmedik atanmalar yaygındı. Bu nedenle, çok yeni ve son derece sorumlu bir işin çok yakında öğrenilmesi gerekirdi. Haberi yaymak için teknik olanaklar çok sınırlıydı ve mümkün olan her yöntemleri kullanmaya çalıştık. Örneğin, Komünist ve Caparidze sokaklarının (şimdiki İstiklaliyyet ve Aziz Aliyev – AA) sokaklarının kesiştiği yerde yapılmış büyük ekranlı ışık gazete, enformasyonun yayılmasında önemli bir rol oynadı. Sonralar Bakü’nün işçi bölgelerinde gösterilen bu tür şık gazeteler okur-izleyiciler tarafından ilgi ile karşılandı.10

      Böylece, faaliyetlerine yeniden devam eden ajans kısa bir süre önce sadece eski AzKafROSTA düzeyine ulaşmış, birçok durumda bile daha da ileri gidebildi. Ancak bu artış çok uzun dönem değildi. Halk Komiserleri Konseyinin kararıyla, Ocak 1922’den bu yana, devlet desteğinden ve herhangi bir sübvansiyondan yoksun kalan ajansın yeniden zor günleri başlıyor. Ajansın geliri, haber bültenlerine abone üye olmanın azalması ve gazetelerin tirajındaki düşüşle kısıtlanıyordu.

      Ajansın ekonomik faaliyetinden dolayı karşılaştığı zorluklar, 16 Temmuz 1922 tarihli Halk Sovyet Komiserleri konuşmasında geniş bir şekilde yorumlandı. Tutanakta, bölgelere ücretsiz enformasyon göndermeyi durdurmak ve verilen haberler için ücret almak önerildi. Buna ek olarak, Haziran ayında verilen habere göre, her bölgeden 100 milyon ruble ve Temmuz ayında 150 milyon ruble toplanması ve sonraki aylarda ücretin kimin ödeneceği öne sürüldü.11

      ROSTA Kafkasya’da faaliyet gösteren ajansları Kaf-ROSTA ismiyle birleştirmeyi AzerTA’yı bir bölüm olarak ona itaat ettirmeye çalışırdı. Bu öneri 1922 Güney Kafkasya Cumhuriyetleri ajanslarının kongresinde de sunuldu. Bununla birlikte, herhangi bir hazırlık yapılmadan, ajansların KafROSTA’ya birleşmesini, farklı bir yapıya sahip olan aynı kurumların faaliyetlerinin etkinliğini sorguluyordu. ROSTA, AzerTA’nın işinin ekonomik bir hesapta bile faaliyet göstereceği hakkında hiçbir fikre sahip olmadan Nisan ayı masrafları için sadece 50 milyon ruble tahsis etmişti. Ancak bu finansal kaynak AzerTA’nın aylık giderlerinin onda birini bile kapsamıyordu.

      Bu konu, 13 Mayıs 1922 tarihinde Azerbaycan Halk Komiserleri Sovyet İşleri Müdürlüğü toplantısında geniş çapta tartışıldı ve ajansın geleceği ile ilgili karar alırken bu faktörlerin dikkate alınması gerektiğinin altı çizildi. Toplantıda, ROSTA’nın AzerTA’yı yeniden düzenleme çabaları “affedilemez bir başarısızlık” olarak nitelendirildi ve eğer bu çalışma gerçekleşirse, ajansa yardım etmek ve faaliyetleri için daha verimli koşullar yaratmak yerine son yıllardaki tüm başarılarının itibarsızlaştırılacağı belirtildi. Ajans küçük vesayet ve bürokratik formalizmle karşı karşıya kaldı. Toplantının sonunda, AzerTA’nın KafROSTA’ya katılmasının uygun olmaması, Cumhuriyeti partisinin düşüncelerine yaklaştırmak için ajansın Merkez Komite’nin propaganda bölümüne tabi kılınması ve tedarik-arz açısından, Halk Komiserleri Konseyi’ne tabi kılmak için önerilerde bulunulmuştu.12

      Toplantıda öne sürülen teklifler, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi tarafından hazırlanan Kanun Hükmünde Kararname’ye de yansıdı. Yasa tasarısında Azerbaycan Telgraf Ajansı’nın dostane cumhuriyetler ve Halk Komiserleri Konseyi’nin haber departmanlarıyla ilişkilerini düzenlemek için Halk Komiserleri Konseyi’nin karar verdiği belirtiliyordu:

      Genel olarak, SSCB’nin 1922’de kurulmasından sonra, AzerTA, diğer haber ajansları gibi, aslında Sovyet Telgraf Ajansı’nın (SITA) bir koluydu. Buna ek olarak, sınırlı finansal kaynakların eksikliği AzerTA’nın faaliyetinde ve operatifliği sağlamakta ciddi zorluklar yarattı. Ajansın 50. yıldönümüne adanan kitapçık, o yıllarda durumu şöyle anlattı: “Olaylarla ilgili haberlerin Bakü’ye ulaşması SITA ajansı ile zaman alıyor ve sadece genel kullanımda olan telgrafla geliyor. AzerTA editörleri “telgraf dilini” ortak bir dile çeviriyor ve daha sonra makineciler düzenlenmiş metni toplar, aynı metin dikkatlice okunur, döndürücüde çoğaltılır ve yalnız o zaman SITA haberleri gazete yayın ofislerine gönderilir. Yerel basın için kapsamlı enformasyonların hazırlandığı günlerde yazı masalarında telgraf formları dizilir ve haber içinde kaybolmuş editörü görmek hiç de kolay değildi.”14

      Transkafkasya Federasyonu’nun kuruluşundan sonra, Mart 1923’te, üç Güney Kafkasya Cumhuriyeti ajansları ZagTA15 (Güney Kafkasya Ajansı) adı altında birleşti.

Скачать книгу