bunların kesinliğinden kuşkuda olan, yerel olanı önemseyen bir tavır olarak değerlendirildiği söylenebilir. Ancak bu farklılık edebiyata nasıl yansıyor, gerçekten yeni bir edebiyattan söz edebileceğimiz kadar niteliksel bir farklılığa dönüşebiliyor mu? Tartışmaya değer konular.
Modernist edebiyatın hemen her yerde tekrar edilen genel çizgileri şöyle özetlenebilir (Oğuz Atay’ın eserleri, özellikle Tutunamayanlar akılda tutularak okunabilir): Deneyseldir; kesintili, parçalı bir anlatım vardır, geleneksel anlatıların zamansal sürekliliği modernist anlatılarda kırılır; farklı anlatım düzlemleri arasında gidiş gelişler olur; aynı metnin içinde farklı anlatıcılar ve bakış açıları kullanılabilir; metakurmacasaldır, kendi üzerine düşünen bir özellik taşır, yazma sürecinin kendisi ve sorunları metnin konusu haline gelir; iç monolog ve bilinçakışı teknikleri kullanılır; karakterin bilinç durumlarına odaklanılır, karakterin bilincini yansıtan bir anlatım biçimi arayışı söz konusudur. Modernist edebiyatı ve modernist anlatım biçimlerini bu şekilde özetlemek mümkün ama postmodern edebiyata sıra geldiğinde işler biraz karışıyor. Birçok kaynakta modernizm-postmodernizm karşılaştırmaları tablolar ya da listeler halinde karşımıza çıkıyor38 ama bu tablolardan yola çıkarak edebiyat eserlerinde gerçekte neler olup bittiğini anlayabileceğimizden kuşku duyuyorum. Örneğin, Ihab Hassan’ın “Modernizm ve Postmodernizm Arasındaki Şematik Farklar” başlığı altında toplanan listesinin bir bölümünde şu şekilde sınıflandırılıyorlar:
Modernizm
Postmodernizm
Romantizm/Sembolizm
Dadacılık
Amaç
Oyun
Tasarım
Şans
Hiyerarşi
Anarşi
Tamamlanmış sanat nesnesi
Süreç, Performans
Mesafe
Katılım
Yaratım, Bütünleştirme
Yapısöküm
Sentez
Antitez
Varlık
Yokluk
Merkeze Yaklaşma
Saçılma
Tür, Sınır
Metin, Metinlerarasılık
Semantik
Retorik
Derinlik
Yüzey
Okuma
Yanlışokuma
Yorum
Karşı Yorum
Anlatısal
Karşı-anlatısal
Büyük Tarih
Küçük Tarih
Paranoya
Şizofreni
Neden, Başlangıç
Fark
Metafizik
İroni
Semptom
Arzu
Bu ve benzeri karşılaştırma tablolarını oluşturma yönteminde ciddi bir sorun var. Zıtlıklar bulmak, karşılaştırmalar yapmak gerçekten de insan zihninin en sevdiği düşünme araçlarından biri. Ancak zıt eksenlere yerleştirme çabası kimi zaman gerçekliği eğip bükmemize, aklımızdaki resme uydurmak için farkları abartmamıza ya da olmayan farkları varmış gibi göstermemize yol açabiliyor. Tabii bu tablonun her alıntılandığı yerde bu farkların mutlak olmadığını, sadece eğilimler olduğunu belirtiyor yazarlar ama bu yeterli oluyor mu? Okurun zihninde oluşan resim bu zıtlıkların kalın çizgileriyle belirgin hale geliyor. Elbette tüm sınıflandırmalar için geçerli olabilecek bir itiraz bu. Ancak burada benim itirazım sadece yönteme değil içeriğe de ilişkin. Bu tablodaki zıtlık eksenleri postmodernizm tartışmaları başlamadan önce (ya da bu derece moda olmadan önce) realizm ve modernizm için kuruluyordu. Örneğin Dadacılık tarihsel olarak da, felsefi olarak da modernist bir akımdır. Amaç-oyun zıtlığı yine kolaylıkla realizm ve modernizm karşıtlığında kullanılabilir. Belki o listede görece olarak yeni olan, daha önce modernizm için kullanılmamış olan yapısöküm kavramı var ama diğerleri, hemen hepsi daha önceki tartışmalarda modernizm için kullanılmıştır. Bazen de yeni roman
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
