– деди хурсандчилигини яширолмай Реймонд Уэст.
– Ёқиши ҳам гапми?! – деди Хорейс ҳовлиқиб сўз тополмасдан. У фотоаппарати ғилофини ечишга киришди. – Бу коллекциянинг дурдонаси бўлади, – деди бахтиёр қиёфада. – Коллекция йиғишга доимо қизиқиб келаман. Ҳайратга соладиган бундай мўъжизани охирги бор Генуядаги Кампо-Сантода учратганман. Лекин буниси бўлакча. Дарвоқе, у қандай аталади?
– Билмадим, – деди Реймонд.
– Барибир унинг қандайдир номи бўлиши керак-ку.
– Албатта, бўлиши керак. Фақат бу ерни ёнатрофдаги одамлар «Ғалати Гриншоу» деб аташларини эшитганман.
– Гриншоу уни қурган одамми?
– Ҳа, тахминан 1860–1870 йилларда. Жулдур кийинган бир болакайдан бундай машҳур киши етишиб чиққанлиги ҳақидаги қизиқарли ҳикоя. У нима учун бу уйни қурганлиги тўғрисида ҳар хил баҳс-мунозаралар бор: бировлар унинг бойлиги ошиб-тошиб кетгани учун бу ишга қўл урган дейишади, айримлар эса сармоядорларни жалб этиш учун шундай қилган деб айтишади. Аксига олиб, у сармоядорларнинг эътиборига туша олмади. Охир-оқибат унинг ишлари юришмаган ва касодга учраган бўлса керак. «Ғалати Гриншоу» ҳам шунга ишорадир балки.
– Ана бўлди, – деди қониқиш билан Хорейс фотоаппаратини чиқиллатиб. – Менга қачон бўлмасин коллекциядаги 310 рақамлисини кўрсатишни эслатинг, бу Италия услубидаги бетакрор камин. – У уйга бир назар ташлади-да, яна қўшимча қилди.
– Тасаввур қилолмаяпман, жаноб Гриншоунинг хаёлига бундай фикр қаердан келдийкин?
– Буни тушуниш қийинмас, – жавоб қилди Реймонд. – У Лаура қасрида бўлган. Мана бу миниатюраларга бир эътибор беринг-а. Кейин Шарққа саёҳат қилган. Ўз-ўзидан Тожмаҳал унда кучли таассурот қолдиргани шундай сезилиб турибди. Анави мавританча деворлари ва Венеция саройига хос безаклар ҳам ёмонмас.
– Қизиқ, у ўзининг барча ғояларини рўёбга чиқариш учун меъморни қаёқдан топдийкин?
Реймонд елка қисди.
– Бу унчалик қийин иш бўлмаса керак. – Бу ерда ишлаган меъмор умрининг охиригача етгулик мўмайгина ҳақ олган. Бироқ унга ҳақ тўлайвериб бечора қария Гриншоу хонавайрон бўлган.
– Бошқа томондан ҳам томоша қилсак бўладими? – деди Хорейс. – Бу билан хусусий мулкка дахл қилмаймизми?
– Албатта, шундай, – жавоб қилди Реймонд. – Лекин энди бунинг аҳамияти йўқ.
У уйнинг бурчагига етиб бурилди ва йўл бошлади, Хорейс унинг ортидан эргашди.
– Ҳозир бу уй кимга қарашли? Етимларга бошпанами? Ё меҳмонхонами? Ҳар ҳолда, мактаб бўлмаса керак. Чунки болалар майдончаси кўринмайди. Уларнинг шовқини ҳам эшитилмайди.
– Бу уй ҳалиям Гриншоуники. Унинг ўзи касодга учрагани билан, уй сақланиб қолди. Уйни катта Гриншоунинг ўғли мерос қилиб олди. У ўтакетган зиқна одам бўлиб, шу атрофда яшаган. Умри давомида бир тийин ҳам сарфламаган. Ҳозир бу уйда унинг турмушга чиқмаган қизи туради. Қандайдир ғалати ва сирли қариқиз.
Реймонд ана шуларни
