klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.
423
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad jednym z doplywow srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
424
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
425
watazka — przywodca oddzialu wolnych Kozakow lub herszt bandy rozbojnikow.
426
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
427
bulawa (z tur.) — symbol wladzy wojskowej; dosl. rodzaj broni, mala maczuga, czesto ozdobna.
428
pieczetowac sie — uzywac herbu.
429
Koriat a. Michal Giedyminowicz (ok. 1306 - ok. 1365) — ksiaze nowogrodzki, syn Giedymina, wielkiego ksiecia litewskiego; stryj krola polskiego, Wladyslawa Jagielly.
430
Ruryk (zm. 879) — wodz Waregow (wikingow), zalozyciel panstwa ruskiego (Rusi Kijowskiej i Nowogrodzkiej).
431
Wisniowiecki, Michal (zm. 1616) — ksiaze, magnat kresowy, starosta owrucki, zonaty z corka hospodara woloskiego, Jeremiego Mohyly, ojciec ksiecia Jeremiego Wisniowieckiego (1612–1651); podobno zabila go trucizna, podana w komunii swietej.
432
Jarema — ukr. wersja imienia Jeremi.
433
Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
434
Wladyslaw IV Waza (1595–1648) — krol Polski w latach 1632–1648.
435
pod Smolensk — chodzi o zwycieska wyprawe wojsk polskich pod wodza krola na Smolensk w czasie wojny z Rosja.
436
przypieczetowany Kurczem — listy zaklejano dawniej woskiem lub lakiem, w ktorym nadawca odciskal pieczec z sygnetu ze swoim herbem.
437
pro crimine perduelionis (lac.) — za zdrade stanu.
438
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
439
Witebszczanin — mieszkaniec Witebska, miasta polozonego nad rzeka Dzwina, w pln.-wsch. czesci dzisiejszej Bialorusi.
440
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
441
wataha — tu: oddzial tatarski.
442
Siedem Mogil (ukr. Semy Mohyly a. Semymohyly) — osada na poltawszczyznie, w srodkowo-wsch. czesci Ukrainy.
443
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
444
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
445
kiscien — rodzaj broni, zlozonej z trzonka i kolczastej kuli na lancuchu.
446
watazka — dowodca oddzialu kozakow lub bandy rozbojnikow.
447
Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
448
towarzyszow — dzis popr. forma B. lm: towarzyszy.
449
Sicz Zaporoska — Zaporoze, kraina zamieszkana przez Kozakow zaporoskich; takze: ich wedrowna stolica, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
450
palanka a. polanka — oboz kozacki.
451
lubo (daw.) — chociaz.
452
gruba — palenisko.
453
karacena — zbroja z metalowych lusek, naszytych na skorzany kaftan.
454
ryngraf — szkaplerz, duzy blaszany medalion z wizerunkiem Matki Boskiej lub z herbem.
455
misiurka — helm z oslona karku, wykonana z plecionki kolczej (z kolek metalowych).
456
dziryt — rodzaj wloczni.
457
gindzal a. kindzal — dlugi noz, czesto zakrzywiony.
458
jatagan — bron sieczna sredniej dlugosci, bez jelca, o podwojnie zakrzywionym ostrzu.
459
berkut (ukr.) — orzel przedni.
460
roztruchan — kielich.
461
sepet — skrzynka na kosztownosci.
462
altembas — kosztowna tkanina z wypuklymi wzorami, przetykana zlotymi nicmi, rodzaj brokatu aksamitnego.
463
blawat — cenna tkanina jedwabna, najczesciej blekitna.
464
kwap — puch ptasi, sprezysty i doskonale utrzymujacy cieplo.
465
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
466
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
467
bojar — rycerz, szlachcic ruski lub woloski.
468
woloski — z Woloszczyzny; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
469
maty (ukr.) — matko.
470
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
471
czarnobrewa — dziewczyna o czarnych brwiach, ukrainski ideal urody.
472
teorban — lutnia basowa, duzy strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury.
473
watazka — dowodca oddzialu kozakow lub bandy rozbojnikow.
474
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna; zuch.
475
lama — tkanina jedwabna, przetykana zlotymi nicmi.
476
barwa — umundurowanie lub element stroju, swiadczacy o przynaleznosci noszacego.
477
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez
