hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
868
kolban (daw. ukr.) — jama, glebina, bystrze.
869
Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
870
Kuczkasy (ukr. Kiczkas a. Kuczuk-As) — miejsce o duzym znaczeniu strategicznym, polozone na lewym brzegu Dniepru ponizej porohow, naprzeciw wyspy Chortycy, kiedys osada kozacka, dzis w granicach miasta Zaporoza.
871
mogila — tu: kopiec, kurhan.
872
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
873
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
874
czertomelicki labirynt — u ujscia rzeki Czertomelik na Dnieprze istniala duza ilosc wysp, zapewniajacych Kozakom kryjowki; nazwe Czertomelik nosila tez jedna z tych wysp.
875
Chortyca — najwieksza wyspa na Dnieprze, na wysokosci dzisiejszego miasta Zaporoza, w XVII w. na Chortycy znajdowal sie osrodek Kozakow rejestrowych.
876
inkursja (z lac.) — najazd.
877
semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.
878
pospili sie — dzis popr.: pospali sie, zasneli.
879
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
880
Nizowi — Kozacy z Nizu; Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
881
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
882
wrazy — niesprzyjajacy, wrogi.
883
samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.; zapytac z samopalu (zart.) — strzelac.
884
J. O. — skrot od: jasnie oswieconego.
885
ataman koszowy — ataman koszowy rzadzil na Zaporozu w czasie pokoju, mial tez obowiazek przygotowac Sicz do wojny.
886
posly — dzis popr. forma M. lm: poslowie.
887
Na pohybel ze wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmozny syny! (ukr.) — Na zgube wam, czortowe syny! Zeby was Sierpiagowa smierc! Jasnie wielmozne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) — watazka kozacki, oglosil sie hospodarem woloskim, za co Stefan Batory skazal go na sciecie.
888
Lach (daw. ukr.) — Polak; tu D. lm: Lachiw: Polakow.
889
budu (ukr.) — bede.
890
Zawedem posla, ale za borodu (ukr.) — zaprowadzimy posla, ale za brode.
891
samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.
892
Koli! Koli! (ukr. koly!) — bij, zabij!
893
pocztowy — czlonek pocztu, sluga.
894
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
895
allachowac — wydawac dzikie okrzyki bojowe, wzywac Allaha.
896
piszczel a. kij — prymitywna reczna bron palna, uzywana od XIV w.
897
bat’ku (ukr.) — ojcze.
898
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
899
spisa — rodzaj wloczni; Kozacy uzywali najczesciej spis krotkich, z ostrymi grotami na obu koncach.
900
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak.
901
handzar a. kindzal — noz, sztylet, uzywany czesto do dobijania rannego przeciwnika.
902
ordyniec — czlonek ordy tatarskiej.
903
Proszczaj, bat’ku (ukr.) — zegnaj, ojcze.
904
kantarzej — urzednik wojskowy na Zaporozu, czuwajacy nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis autorski]
905
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
906
palanka — wodka, gorzalka.
907
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
908
kurzen a. kuren — oddzial kozacki.
909
ataman koszowy — ataman koszowy rzadzil na Zaporozu w czasie pokoju, mial tez obowiazek przygotowac Sicz do wojny.
910
Bazawluk — wyspa na Dnieprze u ujscia rzek Bazawluk i Czortomlyk (Czertomelik), siedziba Kozakow, w XX w. zatopiona podczas tworzenia Zalewu Kachowskiego.
911
Sochroni Bih (ukr.) — uchowaj Boze.
912
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
913
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: mlody zolnierz w wojsku kozackim.
914
serdyty (ukr.) — twardy, gniewny, zaciety.
915
dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.
916
kosz — oboz warowny.
917
Chortyca — najwieksza wyspa na Dnieprze, na wysokosci dzisiejszego miasta Zaporoza, w XVII w. na Chortycy znajdowal sie osrodek Kozakow rejestrowych.
918
oczeret (ukr.) — trzcina.
919
Woloch — czlowiek pochodzacy z Woloszczyzny; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
920
osm (starop.) — osiem.
921
Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
922
lama — tkanina jedwabna, przetykana zlotymi nicmi.
923
altembas — kosztowna tkanina z wypuklymi wzorami, przetykana zlotymi
