талаптарының арасындағы қарама-қайшылықтар.
Еңбектің аумақтық бөлінуі екі жақты болып келеді – шаруашылықтың мамандануы және маманданушы аумақтар арасында экономикалық байланыстардың даму дәрежесі. Осылайша, еңбектің аумақтық бөлінісі белгілі бір салаға маманданған ауданды қалыптастырудың негізгі элементі болып табылады. Осы еңбек бөлінісіндегі экономикалық аудандастыру туралы ғылымды аймақтанушы ғалым Н.Н. Колосовский төрт негізгі топқа бөліп көрсетеді:
• теориялық: экономикалық аудандастырудың ғылыми негіздері мен заңдылықтары;
• тарихи: экономикалық аудандастырудың тарихын оқыту және ғылыми ойлардың сол мемлекетте (біздің жағдайымызда Қазақстанда) дамуы;
• әдістемелік: зерттелетін объектінің ғылыми әдістерін (тәсілдерін) жасақтау;
• қолданбалы: экономикалық аудандастыру теориясының тәжірибеде қолданылуы.
Сонымен, ол экономикалық аудандастыруды кеңістіктегі экономикалық жүйелердің қалыптасу үдерісін ашу, ал бұл жүйелерді оқып білудің мақсаты елдің өндіргіш күштерін аумақтық ұйымдастыруда ең жоғары тиімділікке қол жеткізу деп түсіндіреді. Осылайша, еңбектің аумақтық бөлінісі өндірістің жекелеген салаларының белгілі бір аумақтарға бекітілуін білдіреді. Оның ерекшелігі табиғи, климаттық, экономикалық (географиялық орналасуы, жұмыс күшінің саны мен сапасы, шаруашылықтың қалыптасу тарихы) жағдайлары болып табылады.
Нарықтық экономикаға көшуге байланысты қоғамдық өндірістің дамуының аумақтық факторларын күшейтпейінше, интенсивті экономикалық өсуге қол жетпейтіні белгілі. Сол себепті еңбекті аумақтық және салалық бөлу қағидаларының мынадай басты бағыттарға негізделуі керек:
• салалық өндірісті аумақтың шикізат, энергия және еңбек ресурстарына жақындастыру негізінде өндірістік күштерді орналастыру;
• экономикалық мақсатқа лайық салалық өндіріс сфералары қарым-қатынасы тиімді болуы үшін өндірісті тұтынушыға жақын орналастыру;
• аймақты мамандандыру және олардың алдында тұрған әлеуметтік мәселелерді шешудің материалдық негізі ретінде өндірісті және оның жеке салаларын аумақтарға шоғырландыру;
• аймаққа (қалада, ауданда, ауылда) шикізатты дайын өнімге дейін жеткізетін өндірісті комбинациялау.
Сонымен, еңбекті аумақтық бөлу оның салалық ерекшелігін қосқанда аймақ өндірісінің кеңістікте оқшауланған механизмі ғана емес, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыратын қуатты фактор болып табылады
3.2. Аймақтың салалык және аумақтық күрылымы
Елдің аумақтық және салалық құрылымы өз алдына өндіріс аясының материалды және материалды емес салаларының жиынтығын білдіреді. Салалық құрылымға кіретін салалар мен салалар топтары арақатынасының өзгеру динамикасы, сонымен қатар оларды мемлекет аумағында орналастыру және дамыту қарқыны шаруашылық кешенінің заманауи құрылымын сипаттайды.
Өндірістік аяның
