веру, – пагадзіўся Скрудж.
– Як мне даказаць сваю сапраўднасць, калі ты не верыш нават сваім пачуццям?
– Не ведаю.
– Чаму ты не давяраеш сваім вачам і вушам?
– Ды таму, што на іх уздзейнічае любая дробязь, – адказаў Скрудж. – Варта здарыцца лёгкаму расстройству стрававання, як яны пачынаюць нас падманваць. Ты цалкам можаш аказацца неператраўленым кавалкам ялавічыны, лыжачкай гарчыцы, скрылікам сыру ці недасмажанай бульбінай. Скуль мне ведаць, адкуль ты – з пекла ці з печыва?!
Асаблівым пачуццём гумару Скрудж не вылучаўся, дый сітуацыя жадання дасціпнічаць не выклікала, аднак цяпер ён пажартаваў, каб хоць крышачку ўтаймаваць жах і адцягнуць сваю ўвагу на іншае, бо ад голасу здані ён ледзянеў да самага мозгу касцей.
Моўчкі сядзець, утаропіўшыся ў гэтыя нерухомыя прывідна-шкляныя вочы… не, думалася Скруджу, гэта проста невыносна! Да таго ж здань дыхала ўласным тагасветным паветрам, якое падавалася асабліва вусцішным. Сам Скрудж яго не адчуваў, але не заўважыць штосьці нядобрае было немагчыма: нягледзячы на тое, што прывід сядзеў нерухома, яго валасы, кутасікі на ботах і крыссё злёгку варушыліся, нібы ад пякельнага подыху печкі.
– Бачыш тую зубачыстку? – запытаў Скрудж, са згаданай вышэй прычыны рэзка пераходзячы ў наступленне і імкнучыся хоць на імгненне адвесці ад сябе каменны позірк відзежы.
– Бачу, – прамовіў прывід.
– Але ж ты не глядзіш на яе, – запярэчыў Скрудж.
– І тым не менш бачу, – адгукнулася здань.
– Дык вось, – вымавіў Скрудж, – варта яе праглынуць – і мяне да канца дзён будзе пераследаваць легіён злых духаў, створаных маім уяўленнем. Шахрайства ўсё гэта, чыстае шахрайства!
На гэтых словах прывід выдаў такі жахлівы крык, так пагрозліва і вусцішна загрымеў ланцугамі, што Скрудж з усяе моцы ўчапіўся ў крэсла, баючыся страціць прытомнасць і зваліцца. Яшчэ большая жуда апанавала яго, калі дух разматаў шалік (быццам у пакоі было занадта горача), і ў яго адвалілася сківіца.
Скрудж упаў на калені і паспрабаваў закрыць твар рукамі.
– Злітуйся! – заенчыў ён. – Жахлівая здань, навошта ты мяне катуеш?
– Дробязны розум! – прамовіў прывід. – Цяпер ты верыш у мяне?
– Веру, – прастагнаў Скрудж, – мушу паверыць. Але навошта вам, духам, хадзіць па зямлі, навошта ты прыйшоў да мяне?
– Свет створаны так, – адказаў прывід, – што душа кожнага чалавека на зямной дарозе павінная стасавацца з бліжнімі сваімі і быць з імі разам. І той, хто не выконвае гэтага ў жыцці, вырачаны рабіць тое самае пасля смерці. Ён асуджаны бадзяцца па свеце і – о, гора мне! – сузіраць чалавечыя шчасце і бяду, якія не можа цяпер раздзяліць – а калісьці мог! Калісьці ён мог быць шчаслівым!
Тут прывід зноў выдаў жудасны крык, і загрымеў ланцугамі, і заламаў свае прывідныя рукі.
– Скажы, – запытаў Скрудж дрыжучы, – чаму ты закаваны ў ланцуг?
– Я нашу на сабе ланцуг, які стварыў пры жыцці, – адказаў дух. – Я каваў
