Katolik Prusak Nazista. Adam Wielomski

316

Ibidem.

317

J.B. Franzelin, De erroribus nonnullis circa cognitionem naturalem et supernaturalem seu circa habitudinem inter scientiam ac fidem qui nostra aetate scholis catholicis periculum crearunt. Votum P. Ioannis B. Franzelin S.I. consultoris comissionnis theologico–dogmaticae, [w:] J.M.G. Gomez–Heras, Themas dogmaticos del Concilio Vaticano I. Aportación de la Comisión Teológica preparatoria a su obra doctrinal. Votos y esquemas inéditos, T. I, Vitoria 1971, s. 126.

318

Św. Augustyn, O wolnej woli, [w:] Idem, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, I, 1, 11–13. Szerzej o tym problemie zob. W. Kornatowski, Społeczno–polityczna myśl św. Augustyna, Warszawa 1965, s. 210n.

319

E.L. Fortin, Św. Augustyn, [w:] L. Strauss, J. Cropsey (red.), Historia filozofii politycznej, Warszawa 2010, s. 186–190.

320

R.H.W. Regout, La doctrine de la guerre juste de Saint Augustin à nos jours d’après les théologiens et les canonistes catholiques, Paris 1934, s. 39–44.

321

C. Schmitt, Tagebücher. Oktober 1912 bis Februar 1915, Berlin 2005, s. 295.

322

Ibidem, s. 34, 359.

323

Ibidem, s. 188, 192–193, 200.

324

Ibidem, s. 141–142 (w notatkach C. Schmitta pisownia holenderska nazwiska: Jan van Reysbroec).

325

Na temat tego zjawiska szerzej zob. np. H.A. Oberman, Werden und Wertung der Reformation: vom Wegestreit zum Glaubenskampf, Tübingen 1989, s. 82–142; H.–G. Beck, K.A. Fink, J. Glazik, E. Iserloh, Tra Medioevo e Rinascimento. Avignone–conciliarismo–tentativi di reforma. XIV–XVI secolo, Milano 2002, s. 165–182; O. Gründler, Devotio moderna, [w:] J. Raitt (red.), Duchowość chrześcijańska. Późne średniowiecze i reformacja, Kraków 2011, s. 181–198.

326

Św. Anzelm, L’argument ontologique, [w:] Ch.–M. de la Roncière, Ph. Contamine, R. Delort, M. Rouche (red.), L’Europe au Moyen Age. Documents expliqués, T. II, Fin IXe siècle – fin XIIIe siècle, Paris 1969, s. 328–330. Omówienie dowodu ontologicznego można znaleźć np. w pracy É. Gilson, Duch filozofii średniowiecznej, Warszawa 1958, s. 63–65.

327

C. Schmitt, Tagebücher. Oktober…, s. 89 (w oryginale cytat po łacinie – tłum. A.W.).

328

C. Schmitt, Der Wert des Staates…, s. 70, przypis 3.

329

Na temat dialektyków zob. np. R. Palacz, Abelard, Warszawa 1966, s. 79–89; T. Grzesik, Proces racjonalizacji wiary na tle sporu tzw. dialektyków z antydialektykami, [w:] A. Kijewska (red.), Przewodnik po filozofii średniowiecznej. Od św. Augustyna do Joachima z Fiore, Kraków 2012, s. 119–136; R. Majeran, Filozofia Piotra Abelarda, [w:] Ibidem, s. 257–276.

330

Piotr Damiani, O Wszechmocy Bożej, Kęty 2008, § 2, 4–5, 7, 9, 12–14.

331

Najpoważniejsze zarzuty sformułował W. Sabete w artykule Du mythe de „l’augustinisme politique” de Carl Schmitt, „Archiv für Rechts– und Sozialphilosophie”, 2012, nr 1, s. 19–51. Badacz ten dokonał konfrontacji koncepcji C. Schmitta z literalnie odczytywanym tekstem św. Augustyna, odrzucając tezę O. Beauda, jakoby Biskup z Hippony był „le maître à penser” C. Schmitta (s. 21) i stawiając własną, że nie chodzi tu o wpływ samego św. Augustyna, lecz nurtu jego popularyzatorów i symplifikatorów, zwanych w Średniowieczu „augustynistami”. W. Sabete dowodzi, że św. Augustyn inaczej niż C. Schmitt rozumiał pojęcie pośrednictwa Kościoła pomiędzy Chrystusem a chrześcijanami i nie znał koncepcji Freund–Feind wzorowanej na dychotomii ortodoksja–herezja (s. 22–26); nie głosił teorii władzy dyktatorskiej (s. 27), ani nie przywiązywał większej wagi do instytucji politycznych (s. 27). Wreszcie „la dimension spirituelle de la cité de Dieu est totalement absente chez Schmitt (…) l’attitude antimétaphysique de Schmitt va à l’encontre l’ensemble de la doctrine d’Augustin. En effet, Schmitt s’oppose à des conceptions métaphysiques tels que la justice, l’équisté, la paix” (s. 29), ponieważ wierzył, że instytucje i polityka mogą być źródłem pokoju oraz sprawiedliwości. Jest to pogląd laicki na świat, wskazujący na ubóstwienie państwa (s. 37).

332

Ortodoksyjność augustyńskiej nauki o prawie jest bez zarzutu, ponieważ istnienie prawa naturalnego negują także inni teolodzy augustyńscy, również współcześni. Wprawdzie przyzwyczailiśmy się, że Kościół stoi na gruncie tomizmu i podkreśla prawo natury, i zwykle teolodzy ortodoksyjni tak czynią, ale tak wcale być nie musi. Teologia i nauka o prawie św. Augustyna nigdy nie została potępiona, a więc jest ortodoksyjna.

333

Termin ten jest wzorowany na pojęciu „l‘augustinisme politique” H.–X. Arquillière’a, sformułowanym w 1934 r. w pracy L’Augustinisme politique. Essai sur la formation des théories politiques du Moyen–Age (używamy wydania Paris 1972).

334

O. Beaud, Carl Schmitt…, s. 49–50.

335

Wilhelm z Ockham określał tę koncepcję mianem „prawa natury z przypuszczenia” (ius naturale ex suppositione) – zob. B. Tierney, The Idea of Natural Rights. Studies on Natural Rights, Natural Law, and Church Law, 1150–1625, Cambridge 2001, s. 179.

336

O. Beaud, Carl Schmitt…, s. 52. Podobnie łączy C. Schmitta z ockhamistycznym woluntaryzmem H. Hofmann, który jednak (błędnie) określa ten pogląd jako nominalizm (Legitimität gegen Legalität. Der Weg der politischen Philosophie Carl Schmitts, Berlin 2002, s. 163). Ockham był i nominalistą, i woluntarystą, ale to wcale nie znaczy, że są to synonimy.

337

To wyraźne podobieństwo między koncepcjami C. Schmitta a M. Lutra (także augustianina) doktryną o Zwei–Reiche–Lehre. Niestety, O. Beaud nie sygnalizuje nam tego powinowactwa. Na temat Luterskiej nauki o „dwóch królestwach” zob. R. Hermann, Luthers Theologie, Göttingen 1967, s. 199–218; M. Jacobs, Die evangelische Staatslehre, Göttingen 1971, s. 8–15.

338

O. Beaud, Carl Schmitt…, s. 53–54.

339

Ibidem, s. 55.

340

C. Schmitt, Die Idee des Einheitsstaats, op.cit., s. 477–479, 484–485.

341

R. Krebs, Die politische Publizistik der Jesuiten und ihre Gegner in den letzten Jahrzehnten vor Ausbruch des Dreißigjährigen Krieges, Halle 1890. Na temat ewentualnych poważniejszych wpływów neoscholastyków epoki Kontrreformacji na myśl C. Schmitta zob. G. Nardone,

Скачать книгу