jako zjawiska przypadkowego i jako skutku.
Właściwością zmysłów i nietkniętego refleksyjną myślą rozsądku jest pewien rodzaj instynktownej wiary w absolutne istnienie przyrody. Dla zmysłów i rozumu człowiek i przyroda są nierozerwalnie połączone. Rzeczy są czymś ostatecznym i nigdy nie wykraczają poza właściwą im sferę. Obecność Rozumu burzy tę wiarę. Pierwszy wysiłek myśli zmierza do osłabienia despotyzmu zmysłów przykuwającego nas do przyrody, jak gdybyśmy stanowili jej część i ukazuje nam przyrodę z oddali i jak gdyby płynącą. Dopóki nie zachodzi interwencja tej wyższej siły, oko animalne widzi z zadziwiającą dokładnością ostre kontury i barwne powierzchnie. Gdy otwiera się oko Rozumu, kontur i powierzchnia natychmiast zyskują wdzięk i wyrazistość. A te wywodzą się z wyobraźni i uczucia, i osłabiają nieco surową wyrazistość przedmiotów. Jeśli Rozum pobudza się do większej przenikliwości, kontury i powierzchnie stają się przezroczyste i niewidoczne; poprzez nie widzi się przyczyny i ducha. Najlepszymi chwilami życia są te wspaniale przebudzenia wyższych sił i pełne czci cofnięcie się przyrody przed swym Bogiem.
Przejdźmy do ukazania wpływu kultury.
1. Naszym pierwszym ustaleniem odnośnie filozofii idealistycznej jest impuls od samej Przyrody.
Przyroda stworzona jest do współdziałania z duchem, by nas emancypować. Pewne mechaniczne zmiany, na przykład niewielkie zmiany naszej pozycji w przestrzeni, uczą nas dualizmu. Jesteśmy dziwnie wzruszeni, gdy z płynącego statku widzimy brzeg, czy z balonu niezwykłe zabarwienie nieba. Najmniejsza zmiana punktu obserwacji całemu światu przydaje barwności. By ulica zamieniła się w teatr marionetek wystarczy, że człowiek, który rzadko podróżuje, wsiądzie do dyliżansu i przejedzie przez własne miasto. Mężczyźni, kobiety, rozmowa, bieganina, frymarczenie, bójki, pracowity rzemieślnik, włóczęga, żebrak, chłopcy, psy – wszystko to natychmiast staje się nierealne, lub przynajmniej całkowicie oderwane od wszelkiego powiązania z obserwatorem i widziane jest jako byty zjawiskowe, a nie substancjalne. Jakież nowe myśli nasuwa widok znanej okolicy podczas szybkiego ruchu wagonu pociągu! Co więcej, najpospolitsze przedmioty (uczyń bardzo nieznaczną zmianę punktu obserwacji) radują nas najbardziej. Wóz rzeźnika, postać naszego krewnego w camera obscura bawią nas. Podobnie raduje nas portret dobrze znanego oblicza. Pochyl się i spójrz dołem skroś nóg, jakże zabawny ukaże się obraz, mimo że widywałeś go od dwudziestu lat!
Przypadki te sugerują, przy pomocy mechanicznych środków, różnicę między obserwatorem a obrazem, między człowiekiem a przyrodą. Stąd wywodzi się przyjemność pomieszana z lękiem; niski to, rzec można, stopień sublimacji wynikający z faktu, iż człowiek powiadomiony jest taką drogą, że chociaż świat jest widowiskiem, jest w nim coś stałego.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
