align="center">99
Tak opisuje wolność starożytnych jej znany krytyk, Benjamin Constant (zob. Constant 1992, s. 114–117).
100
Swobodne rozporządzanie ciałem miało swoje granice, wyznaczone wolą Boga. Nie wolno było na przykład popełnić samobójstwa. Locke pisze o tym w Traktacie II, § 6: „Ludzie […] zostali stworzeni, by istnieć tak długo, jak Jemu [Bogu – przyp. A.N.], a nie komukolwiek innemu będzie się podobać”. I dalej: „Każdy, tak jak jest zobowiązany do zachowania siebie samego i nieopuszczania rozmyślnie swego miejsca, wtedy, kiedy jego własne samozachowanie nie jest wystawione na szwank, powinien także, według swych możliwości, zachować resztę rodzaju ludzkiego” (Locke 1992, s. 166–167). W oryginalnej wersji językowej zakaz pozbawiania kogokolwiek (także samego siebie) życia wybrzmiewa jeszcze mocniej: „Every one as he is bound to preserve himself, and not to quit his station wilfully, so by the like reason, when his own preservation comesnot in competition, ought he as much as he can to preserve the rest of mankind […]” (Locke 1823, s. 107, [http://www.yorku.ca/comninel/courses/3025pdf/Locke.pdf] [dostęp 31 lipca 2019]).
101
Szerzej o produkcyjnym modelu własności oraz interpretacji produkcji jako pierwotnej aktywności, zarówno Boga, jak i ludzi – (Schwarzenbach 2009, s. 72).
102
[http://www.kolousa.wssm.edu.pl/res/deklaracja.pdf] [dostęp 31 lipca 2019].
