dit wat jy dink,” sê sy. Geen vraag nie, maar ’n stelling. Haar stem is dof en swaar. “Wat weet jy, Christopher, van seerkry? Waar sal ek begin vertel, en watter woorde sal ek kies, sodat jy kan verstaan?”
“Ja, ja, ek weet,” val hy haar ongeduldig in die rede. “Ma het arm grootgeword. Wat daarvan? Ek wens ék het. Nie dat ons ryk is nie, Pa is ook maar net ’n akademikus. Maar ek wens ek het swaar genoeg grootgeword om te moet veg vir elke dingetjie wat ek wil hê.”
“Jy weet nie waarvan jy praat nie.” Haar stem is snerpend.
“Wie se stem klink nou soos die veragte tant Makkie s’n?” smaal die jong, vyandige man wat vandag allermins soos haar seun voel.
“Jy dryf my daartoe. Jy weet nie wat jy sê nie. Veg vir elke ding wat jy wil hê. Goed, vergeet van arm wees. Armoede is niks. Maar om verag te wees.” Sy weet nie wat haar besiel nie. Uit haar mond het Christopher nooit voorheen ’n soortgelyke belydenis gehoor nie.
“Ek hunker daarna om net een maal basies te leef,” verklaar Christopher. “Ek is sat van oortollighede. Hoeveel gaan nie net om die verganklike stuk lyf nie, wat ten slotte op die siekbed of sterfbed net ’n patetiese hopie vleis is.”
“Hou jou ou studentefilosofietjies!” roep Corlia, nou deeglik vies. “Jy, wat nooit met my praat nie, wat soos ’n nors bul rondloop, wil jy nou met my kom staan en baklei en my motiewe bevraagteken?”
“Die Simons-bloed slaan deur,” glimlag Christopher onpeilbaar. Sy beheersing maak haar woedender. En magteloos, omdat sy woorde onverwags waar is: die bloed wat in haar are loop, is dié van dronk Jan Simons en sy vrou. En die bietjie beskawing wat sy onder Klaas Ligthart se beskerming ryker geword het, is ’n dun nerfie. Het haar seun haar altyd nog gepeil, en daarom sy koue kant na haar toe gekeer? Dus het dit daartoe gekom dat hy haar verwerp.
Oorspanne begin sy rukkend huil.
Dan is Klaas in die deur, pyp in die hand, onverstoorbaar soos gewoonlik: “Wat is hier aan die gang?” wil hy weet en daar gaan gesag van hom uit asof hy voor ’n klas balhorige studente staan.
“Vra vir hierdie seun van jou!” roep Corlia uit en haar skouers skok … ’n skok wat deurloop keel toe, lippe toe.
“Christopher?”
“Aag, Pa.” Die seun draai sy breë rug na hulle toe en sink skuins oor sy leunstoel neer, sodat hy hulle nie in die oë hoef te kyk nie. “Kom ons stap net daarvan af. Dis sommer ’n meningsverskil. En ‘there is a point at which there is no point’, soos ’n slim skrywer gesê het.”
“Ek is mos nie gewoond dat julle baklei nie,” sê Klaas. Hy trek ’n vuurhoutjie bo sy vars gestopte pyp, en die bekende swaelreuk dryf tussen hulle in. “Moet ’n verskil dan nou ’n geskil word?”
“Nee,” sê Corlia, en sy kom agter presies hoe groot Klaas se helende invloed oor haar is. Sonder hom, met ’n Ossie Osman aan haar sy, was sy maar niks meer as Makkie nie. “Nee, dit was eintlik nie so erg nie. Ek is jammer, Christopher.”
Hy knik sy eie skuld in haar rigting.
“Is dit ’n saak waaraan iets gedoen kan word?” vra Klaas. Sy pyp damp blou en warm en helend.
“Ja,” sê Christopher. “Daar is, maar ek sal dit doen.”
“Wat wil jy doen?” vra Corlia.
“Ma weet tog. Lapwerk probeer doen. Hoewel ek twyfel of ek iets kan heelmaak.”
“Waarvan praat jy?” vra Klaas Ligthart.
“Ma het vir Elna Osman verneder. Ek gaan om dit te probeer regstel.”
Hulle staan en kyk hoe hy sy leerbaadjie, reeds saf gedra, optel en aantrek. Die kraag staan regop om sy nek, en dit lyk ineens vir Corlia asof sy nek die afgelope oomblikke kragtiger geword het, asof daar ’n toestroming van stuwende bloed was.
Toe hy in die portaal uitstap, wil Corlia agter hom aan beweeg, maar sy voel Klaas se weerhoudende greep op haar arm.
Christopher gaan by die voordeur uit, en slegs ’n vlugtige koue windtog verraai dat hy wel hier was.
3
Die Osmans gebruik ’n dowwe tipe gloeilamp in die sitkamer. By iets soos ’n woonkamer het hulle nooit uitgekom nie. Enersyds benodig hulle nie sterker lig nie, want hulle is nie lesers nie, behalwe Elna, en sy lees in haar kamer. Andersyds was die gloeilamp maar altyd daar. Dit hou reeds ’n ewigheid. Wie sê ’n gloeilamp het ’n kort lewensduur? Hierdie een weet seker as hy blaas, gaan dit donker bly.
En sonder dat enigeen dit spesifiek agterkom, begunstig hierdie einste gloeilamp die sitkamer van die Osmans met ’n tikkie versagting, ’n smeerseltjie romantiek. Oupa en ouma Simons, grootouers van Makkie en Corlia, kry in die ovaal raam teen die muur ’n vrome piëteit in hulle gesigte wat selfs die derderangse portretmaker met sintetiese hulpmiddele nie daar kon inverf nie.
Die verslete plekke op die Chesterfield-rusbankstel raak onsigbaar, en ’n verwelkte glorie herleef in die blomme van die bekleedsel. Die vertoonkas vol snuisterye, Makkie se groot trots deur al die jare heen – hiervan kan menige kinderhandjie wat ’n klap gekry het, getuig – neem ’n eteriese kwaliteit aan. In die onseker lig kan die klaterige ornamentjies net sowel van dieselfde oorsprong wees as dié wat die Ligtharts met kundigheid en smaak op hulle ekonomiese oorsese reise aangekoop het.
Kyk byvoorbeeld daardie twee porseleingestaltetjies wat lyk of hulle ’n minuet dans, dink Christopher. Hy kan die musiek daarvan as ’t ware in sy ore hoor: die minuet in G van Beethoven, of die een uit Don Juan van Mozart, of selfs die minder bekende een van Boccherini. Die maatslae pols in sy kop. Hy jeuk om te stap na die ou serfyntjie in die hoek, die een wat sy ma so graag wou hê, maar wat logies tant Makkie se stukkie erfenis was. Ironies dat die lewelose artikels vir sy ma meer waarde as die besitters daarvan gehad het. Eintlik was daar slegs twee stukke wat as erfgoed bestempel kan word: die orreltjie, en die geelhoutkis wat sy ma wel in die portaal het.
Hy wonder of hierdie ding nog kan speel. Maar vra sal hy nie. Hy is geen virtuoos nie, maar het ver genoeg gevorder, danksy sy ma se pantoffel, om hom goed te kan help, hetsy met of sonder bladnote. Soos tuinmaak by sy pa, is musiek sy spesiale stokperdjie. Maar hier sal dit seker nie veel waardering uitlok nie. Tuis het sy ma nogal die gewoonte om soms na hom te kom sit en luister, met geslote oë en hande in die skoot gevou, wat hom altyd grootliks vlei omdat hy sy beperkinge ken. Of is sy net trots omdat sy hom suksesvol gedryf het in die kleinjare toe hy lui was vir oefen? Die gedagte aan sy ma vervul hom met skerp spyt. Hulle woordewisseling van flus lyk nou, van ’n afstand beskou, oordrewe en beskamend heftig.
Daarby sal hy Elna dalk nie eers te sien kry nie. Tant Makkie sê sy is saam met Boet en Johnny Ponter kafee toe, maar dit raak nou al ’n hele tydjie. Dus sit hy maar hier by die twee grootmense. Waar sou Berrie en Ria wees? Lê seker in die kamer, of by maats of op straat. Hy moet met sy ma saamstem dat Elna die enigste ster tussen die vyf is.
“Het oom Ossie-hulle al geëet? Moenie dat ek julle ophou nie.” Hy dink daaraan dat hulle tuis ook nog nie geëet het nie. Dis eintlik nog vroeg in die aand, skerp skemer nou eers. Maar hulle aandete is gewoonlik vroeg omdat daar meestal aandafsprake is.
“Nee wat,” sê Makkie, waaruit hy nie kan aflei of hulle wel nog moet eet nie. Sy is seker bang dat sy hom sal moet uitnooi
