en ongevoelig terwyl hy van sy lekker warm jas ontslae raak. Buite onder een van die bome staan sy motor.
Johan sê niks nie, maar sy grys oë kyk strak na buite en dit is weer meneer Du Pré wat die ongemak van die oomblik oorbrug.
“Ag, meneer De Kock, ek dink nie ons kan iets vir hulle doen nie, behalwe om die kinders wat te nat is huis toe te stuur.”
Die klok lui en elkeen gaan na sy klaskamer, Annie opnuut beskaam dat sy, deur nie vír Johan te wees nie, haar so lank aan die kant van so ’n verbitterde ou suurknol soos meneer Nieuwenhuys geskaar het.
Johan, nog besorg oor die kinders, is ’n paar minute later op pad uit sy studeerkamer om die rondte van die klaskamers te doen toe Andries ’n goeie agt minute laat druipstert by die voordeur inkom.
Vlugtig gaan Johan se oë oor die seun, sy lekker warm jas, sy langbroek, die hoed diep oor die wakker blou oë getrek, en koel sê hy: “En toe, Andries?”
Vinnig is die hoed van sy kop.
“Ek is jammer, Meneer,” antwoord hy verontskuldigend. “Ek is laat.”
Nog kyk Johan hom skerp en ondersoekend aan en meteens sê hy, onverwags: “Kom saam met my studeerkamer toe, Andries.”
’n Bietjie verslae, ten spyte van ’n rein gewete omtrent sy werk, trek hy sy jas uit en volg Johan na sy studeerkamer.
Gaan Meneer nou regtig moeilikheid maak oor die paar minute wat hy laat is? wonder hy onrustig.
In sy studeerkamer staan Johan voor sy venster en tuur met onsiende oë na buite terwyl hy op Andries wag. Wat makeer vanmôre dat hy hom so laat omkrap deur die ongevoeligheid van ’n man soos Nieuwenhuys wat tog van die eerste dag af sy geswore vyand was? Maar hy besef dat dit nie net meneer Nieuwenhuys was nie. Dit is die kinders: nie dié wat in warm jasse gekom het met ’n lekker warm maaltyd binne hulle nie, maar die ander, die minderbevoorregtes wat sonder jas of baadjie in die dunste rokkies en met verslete hempies en broekies deur die reën gehardloop het, miskien sonder ’n behoorlike maaltyd om hulle te sterk, wat hom so omkrap.
Hy begin al sy kinders ken, en met kennis en ’n beter begrip van hul omstandighede tuis het medelye en meegevoel gekom, en meneer Nieuwenhuys se onverskillige woorde grief hom diep.
Die winter met sy verdere ontberings lê nog voor.
“Kom binne,” sê Johan in antwoord op Andries se klop, en eers toe Andries voor sy tafel staan, draai hy stadig om.
In stilte betrag die twee mekaar, toe sê Johan: “Waarom is jy laat, Andries?”
“Ek het verslaap, Meneer. Die bediende het ook verslaap en die ontbyt was laat.”
Nie juis die regte antwoord vir ’n man in Johan se stemming nie, en Andries begryp glad nie die snaakse glimlaggie om Meneer se mond nie.
“Jou suster was betyds.”
“Annie is sonder ontbyt skool toe, Meneer.”
“En vir jou, Andries, was dit noodsaakliker om jou ontbyt te kry as om betyds by die skool te wees?”
Andries bloos en toe word sy wange bleek, maar manmoedig kyk hy sy hoof in die oë.
“Ek het nie so daaraan gedink nie, Meneer.”
Die verslae uitdrukking op die gesig van sy staatmakerleerling waarsku Johan dat sy straf reeds voldoende was. Maar hy het nog iets op die hart en met ’n innerlike bestraffing aan homself oor sy eie onbestendigheid, wat hom ontsteld en ongelukkig laat mor oor die kinders wat miskien nie genoeg ontbyt gehad het nie en terselfdertyd besig is om ’n ander te straf wat gewag het vir sy ontbyt, vervolg hy, minder streng: “Ek weet, dis baie keer die moeilikheid, dat ’n mens nie dink nie. Het jy byvoorbeeld al ooit daaraan gedink dat jy ’n baie bevoorregte seun is, Andries?”
Met oë vol verbasing oor die nuwe wending wat sake neem, kyk Andries na hom.
“Hoe bedoel Meneer?”
“Dink ’n bietjie na: verstandelik, geestelik, liggaamlik – is jy nie in alle opsigte ryklik geseën nie?”
Verleë kyk Andries na hom en sê: “Ek is seker, Meneer.”
“Jy is, ongetwyfeld. Jy besit ’n helder, vernuftige verstand om mee te begin. Dit vereis nie groot inspanning van jou kant om bo-aan jou klas te staan nie, nè Andries?”
“Ek werk hard, Meneer.”
“Nee, Andries, jy werk speel-speel, omdat jou werk jou plesier is. Daarom is jy bevoorreg, daarom en oor nog veel meer. Jy word groot in ’n huis waar die waardering van alles wat skoon en mooi en eg is ’n integrerende deel van die lewe uitmaak … en het jy al ooit twee keer daaroor nagedink? Jou vernuf op die gebied van sport, die feit dat jou pa in staat is om jou geldelik te help solank jy wil studeer … al dié voorregte aanvaar jy as vanselfsprekend. Maar tegelykertyd maak dit jou verpligting teenoor die samelewing soveel groter en sal jy moet rekenskap gee van soveel meer. En omdat ek weet wat jou ideale vir die toekoms is, sou ek nie graag wou sien dat een van die seuns wat vanmôre koud en nat en miskien honger betyds by die voordeur ingehardloop het, jou eendag op die pad moet verbygaan nie. Nie omdat ek hulle dit nie gun nie, maar omdat dit sal beteken dat ’n veelbelowende seun weer eens nie sy belofte gestand gedoen het nie. Want jy weet, Andries, dit is ’n voldonge feit dat teenspoed en ontberings en teleurstellings ’n man staal, verhard, ’n man maak van hom, terwyl daar baie briljante manne is wat met al die kanse in die wêreld tog nooit presteer het nie omdat daardie staal ontbreek. Jy het baie voorregte, moenie dat dit ’n meulsteen om jou nek word nie. Gebruik dit as ’n swaard om vir jou ’n weg deur die lewe te baan, miskien in ’n rigting waar daar nog geen voetspore lê nie.”
Hy kom na Andries, sit sy hand op sy skouer en sê: “Nou toe, loop na jou klaskamer. Ek preek nie dikwels nie, maar terwyl ek dit nou gedoen het, probeer onthou wat ek gesê het.”
In Andries se mooi blou oë, gewoonlik so lewenslustig, is ’n vreemde uitdrukking asof daar onverwags ’n visioen aan hom openbaar is wat hom geen genoeë verskaf nie.
“Dankie, Meneer,” sê hy bedees, “ek sal dit nooit vergeet nie.”
Toe Andries weg is, gaan Johan by sy lessenaar sit, sy gedagtes nog by die jong seun wat nou net daar weg is. Het hy nie miskien verkeerd gedoen nie? Is dit geregverdig om enigiemand, en veral ’n jong man aan die begin van sy loopbaan, een greintjie van sy selfvertroue te ontneem terwyl dié selfvertroue miskien gebruik kan word as ’n staf en ’n stut op die moeilike weë wat voorlê? En tog, die gevaar is werklik daar. Hy het dit menigmaal self gesien. Is dit dan nie beter om hom te waarsku dat die staf wat hy in sy hand het nie onfeilbaar is nie? Dat hy liewer saggies moet leun?
Nie dat hy vir Andries vrees nie. Hy is oortuig daarvan dat die seun standvastigheid van karakter het en dink ook nie dat hy werklik sy jeugdige selfvertroue geskaad het nie. Hy sal hom in elk geval maar ’n bietjie dophou.
En nou om sy nat, verkluimde kuikens te gaan opsoek, en in die besonder dié een wie se gesig hom hinder vandat hy sy nat, verflenterde hoedjie van sy kop geruk en opsy gestaan het dat juffrou Celliers moet instap.
Hy gaan dan ook eerste na die standerd agt-kamer waar hy weet hy hom sal kry en vind juffrou Celliers daar besig.
“Enige
