Tryna du Toit
Omnibus 3
Human en Rousseau
Hoofstuk 1
Die spreekkamers van dokters Truter, Slabbert en Roux is feitlik in die middel van die dorp geleë. Dit is ’n siersteengebou, omring deur hoë bloekombome en met groen grasperke aan weerskante van ’n smal sementpaadjie wat van die straat na die gebou loop. Gedurende die week, en veral Saterdae as die boere van die distrik dorp toe kom, is daar ’n gedurige toeloop van mense. Op die voorstoep waar die mans graag vergader, tref jy dikwels ’n interessante groepie mense bymekaar aan.
Hier wag hulle saam: die oues en die jonges, die armes en die rykes, sommige met kwalik bedekte ongeduld oor die tyd wat verlore gaan, ander meer geduldig maar met onrus in hul harte omdat hulle nie weet wat die besoek aan die dokter gaan oplewer nie.
Daar is die gereelde besoekers soos oom Japie Blinkwater en sy tydgenote, vol van die kwale wat met die ouderdom kom. Vir hulle verloop die lewe teen ’n rustiger pas en is tyd nie meer so belangrik nie, en vir oom Japie is die weeklikse kuier op die spreekkamers se stoep iets waarna hy gretig uitsien. Daar ontmoet hy mense met wie hy normaalweg nie in aanraking kom nie; daar gesels hulle oor hulle siektes, oor landsake en boerdery; daar kry oom Japie allerhande interessante nuusbrokkies wat hy vir tant Alie huis toe kan neem om haar ook weer ’n bietjie op te beur. Ja-nee, hy sien uit na Saterdagoggend se besoek aan die dokter.
Op hierdie sonnige Saterdagoggend teen die einde van Maart wag dokter Truter se pasiënte reeds van vroeg af op hom. Dokter Slabbert en dokter Roux se motors staan al langer as ’n uur langs die gebou geparkeer, maar van dokter Truter is daar nog geen teken nie.
“Dokter is vanmôre laat,” merk oom Japie op toe daar weer ’n stiltetjie tussen die mans op die stoep kom en hy suig ingedagte aan sy kromsteelpyp. Hy dink daaraan dat dit dokter Truter se laaste oggend by die spreekkamers is – vir byna ’n jaar altans – en voel onrustig. Hy sal dokter Herman mis. Dokter Herman ken hom en sy kwale soos geen ander dokter dit sal kan ken nie.
Wat dokter Herman ook besiel om op sy leeftyd – hy is nie meer vandag se kind nie – daar in die vreemde te gaan rondloop, weet hy nie.
“Daar is hy nou,” sê iemand toe die dokter se bekende groen motor vinnig die straat afkom, met ’n wye draai verby die gebou ry en in die agterplaas tot stilstand kom.
Dokter Truter is reeds besig om sy hande te was toe die verpleegster met haar skryfblok by sy spreekkamer inkom. Herman Truter is die oudste van die drie vennote, ’n lang, forsgeboude man met ’n vriendelike, innemende gesig. In teenstelling met sy byna wit hare is sy gesig nog jonk en die blou oë glinster dikwels van pret en lewenslus.
Hy groet die verpleegster vriendelik maar effens ingedagte, en terwyl hy die skoon wit baadjie aantrek wat sy vir hom reghou, kyk hy na die lysie pasiënte wat sy vir hom gegee het.
“Ons kan maar dadelik begin,” sê hy, sonder om soos gewoonlik te verduidelik waarom hy vertraag is. “Stuur maar dadelik vir mevrou Klopper in.”
Mien de Lange weet hy is haastig en verspil nie tyd met onnodige vrae nie. Die res van die oggend verloop vinnig en dis reeds byna eenuur toe oom Japie aan die beurt kom. Terwyl die oubaas versigtig in die groot stoel voor die lessenaar gaan sit, dink Herman Truter dat sy laaste oggend nie behoorlik afgerond sou wees as oom Japie nie ook daar was nie. Hy het hom in die verlede dikwels gevra om nie Saterdae te kom wanneer daar altyd meer pasiënte as op gewone weeksdae is nie. Oom Japie woon op die dorp; dit maak nie vir hom saak op watter dag van die week hy sy medisyne kom haal nie. Maar oom Japie, met regte oumenskoppigheid, het hom nie so maklik van stryk laat bring nie.
Hy luister na oom Japie se klagtes en vandag is die rympie langer as gewoonlik, asof oom Japie daaraan dink dat daar nie volgende week ’n begrypende dokter Herman sal wees by wie hy sy nood sal kan kla nie.
Dokter Truter ondersoek hom deeglik en gee hom die medisyne vir sy bors en hart waarsonder oom Japie nie meer kan klaarkom nie.
“Die bors is op die oomblik’n bietjie beter, maar as die asma erger word, moet jy maar weer vir ’n paar inspuitings kom,” sê hy toe hulle klaar is. “En pas jou dié winter goed op – jy onthou hoe lank die brongitis jou verlede jaar platgetrek het.”
“Ek sal oppas, Dokter,” belowe oom Japie en sy stem bewe. Sy oë is skielik dof. Noudat die oomblik van afskeid aangebreek het, wonder hy of hy nog hier sal wees as dokter Herman weer terugkom. “En na wie toe sal ek nou gaan as ek raad en medisyne nodig het, Dokter?” vra hy pateties.
Daar is onverwags ’n knop in Herman Truter se keel. Hy weet wat in oom Japie se gedagtes omgaan. As mens reeds sewentig is en jou hart is nie meer so sterk nie, vlieg jou gedagtes maklik na wat voor in die pad – miskien nog nader as wat jy dink – op jou wag.
Hy sit sy hand gerusstellend op oom Japie se skraal skouer. “Dokter Roux sal jou help. Ek sal self met hom praat.”
“Wat van dokter Slabbert?”
“Jy kan na dokter Slabbert toe ook gaan as jy verkies,” sê hy geduldig. Oom Japie sal gou genoeg uitvind hy en Hugo Slabbert sit nie langs dieselfde vuur nie.
Die oubaas dink ’n paar oomblikke na.
“Miskien sal dokter Roux tog beter wees. Of wat van die nuwe dokter wat in Dokter se plek kom?”
Dokter Truter aarsel ’n oomblik, dan glimlag hy. Die nuus sal gou genoeg deur die dorp versprei en intussen kan hy oom Japie iets anders as sy kwale gee om oor te dink terwyl hy huis toe stap.
“Die nuwe dokter wat in my plek kom, is ’n vrou,” sê hy kalm, maar hy hou die oubaas fyn dop om sy reaksie te sien. “Dokter Karin de Wet.”
“’n Vrou!” Daar is ongeloof en groot teësin op oom Japie se gesig te lees. “’n Vroumensdokter! Maar waarom maak Dokter dan nou so?” vra hy verontwaardig.
“Sy is ’n vrou, maar sy is ook ’n baie bekwame dokter,” sê dokter Truter glimlaggend. “Toe maar, oom Japie, een van die dae is ek weer terug, dan gesels ons twee weer lekker. Sê groete vir tant Alie en pas julle twee maar goed op.”
Hy kyk oom Japie nadenkend agterna. Die oubaas is nie die enigste een wat so sterk oor ’n vrouedokter voel nie. Sy vennoot Hugo Slabbert was byna net so verontwaardig soos oom Japie toe hy van die nuwe verwikkeling hoor. Maar daar was geen ander uitweg nie. Die man wat maande gelede belowe het om in sy plek waar te neem terwyl hy oorsee is, het op die nippertjie ’n ander pos aanvaar en hy het met die hande in die hare gesit. Hy het dadelik begin soek, maar kon op sulke kort kennisgewing nêrens ’n geskikte plaasvervanger vind nie – niemand behalwe dokter Karin de Wet nie. ’n Kollega in die stad het haar aanbeveel en omdat hy verleë was, het hy gereël om haar te gaan sien.
Hy het stad toe gegaan en die meisie ontmoet. Sy was jonk en aantreklik met haar donker hare en wakker blou oë en het nie soos ’n dokter gelyk nie. Maar haar getuigskrifte was goed en die superintendent van die hospitaal het met lof van haar werk gepraat. Nog teen sy sin, maar deur omstandighede daartoe gedwing, het hy die meisie gevra of sy gewillig sou wees om vir ’n proeftyd van drie maande Doringlaagte toe te kom en sy het gretig ingestem. Hy het haar gesê dat hy die saak eers met sy vennote wil bespreek en dat hy haar dadelik van hulle besluit sal laat weet.
Met ’n effens onrustige gemoed het hy die middag weer in die pad geval. Hy was nie heeltemal gelukkig nie, grotendeels omdat hy nie geweet het wat sy vennote –
