aarvoeding aan ’n staander is daar geen pype of mediese ingrepe nie. Dis waar, die hande is vasgemaak, maar sy lê nou nogal stil. Die kateter langs die bed lyk steurend, maar dis immers net prakties. En dit lyk of sy rustig slaap. Die inspuiting het dan reeds sy werk begin doen.
Dan kan dit nie so erg wees nie, wil Irma haarself gerusstel, en weet nie waarom dit haar nie troos nie. ’n Mens vergeet dat sy werklik so klein en weerloos is, dink sy met brandende oë. Die donkerblonde hare wat Tillie nooit mag afgeknip het nie en wat sy altyd in ’n aantreklike bol op haar kop gedra het, baie teen Matilda se sin, lê nou in ’n dik vlegsel oor die kussing. Fyn barsies lê oor die kleurlose lippe, donker vlekke onder die geslote oë met die lang wimpers. Slegs die geringe deining van die borskas onder die komberse verraai lewe, en die feit dat die wang warm is toe Irma die rug van haar hand daarteen lê. Maar dat sy darem self asemhaal … geen asemhalingsmasjien nie.
Skielik begin Irma se lippe onbeheers bewe en sy voel die warm trane onkeerbaar oor haar vermoeide ooglede stoot. Tevergeefs soek sy na ’n sakdoek in haar jas se sakke, onthou dan dat dit in haar handsak in die motor is. Met die rugkant van haar hande vee sy deur haar oë. Dis ook te warm vir die jas hier binne. Sy stroop dit af, en Deon vat dit aan.
Deur die newels van trane doem iets wits voor haar op; dis Deon se sakdoek. Sy vingers sluit om haar pols en hy lei haar weg na die bankie wat hy onder die bed uittrek.
Sy was ook vlietend bewus van Matilda se afkeurende blik op haar kurwes onder die trui, toe sy haar jas afstroop. As sy die verloofring gesien het (en sy sou, want haar oë mis niks), gee sy geen blyke daarvan nie. Diep-in weet Irma meteens waarom sy so dringend gehaal moes word: dis met die hoop dat sy vir Matilda hier by die bed sal wegkry. Deon, haar pa, die suster, selfs Tillie in haar onderbewuste, almal hoop daarop. Want Matilda wil hier sit as Tillie bykom, sodat sy haar kan bykom. Gepaste woordspeling.
’n Beeld uit die verlede skiet skielik verwarrend deur Irma se gedagtes. Drie kinders speel skool teen die kweekwal. Die onderwyser slaan met ’n takkie kastig die jongste van sy twee leerlinge ’n skewe hou teen die sitvlak omdat sy parmantige dinge sê. Op die ingewing van die oomblik slaan die dogtertjie dood neer. “O, genade, wat sê ek vir haar ma? En vir die inspekteur? Irma, draf gou na my huis toe en vra vir my vrou om vlugsout te bring.” Nie een van hulle het regtig geweet wat vlugsout is nie, maar dit was ’n woord waarvoor Matilda lief is. Toe gil die “dooie” skielik: “Nee, ek wil brandewynwater hê!” Irma en Deon wou hulle morsdood lag daaroor, en lank nog moet Tillie die spottery verduur. Maar deur die trane van lag kon Irma ’n angstige gevoel nie keer nie. Dis baie jare gelede, maar sy dink nou weer daaraan. Toe Tillie, soos nou, doodstil gelê het met geslote oë en die dik vlegsel oor die kweek, het ’n warm, benouende angs oor Irma gestoot.
Sy trek aan Deon se trui sodat hy afbuk na haar: “Onthou jy hoe Tillie haar dood gehou het teen die kweekwal?”
Hy lyk bekommerd, kyk ondersoekend in haar gesig af asof sý die pasiënt is.
Met die moeë besef dat sy nog niks anders as net groetwoorde teenoor Matilda gebesig het nie, wil Irma pligshalwe na haar toe gaan. Sy bly egter willoos op die bankie sit. Hulle het buitendien niks vir mekaar te sê nie, en hulle is niks aan mekaar verskuldig nie. Matilda het opgestaan en roer haar gespanne skouers. Irma se blik dwaal na haar pa met sy krom skouers en niksseggende gesig. Grotesk val Matilda se skaduwee oor hom. In haar skaduwee, peins Irma; altyd in haar skaduwee.
Die suster het lankal weer geloop. Sou Tillie so hopeloos wees, dink sy skielik gejaag, dat hulle maar die familie vryelik laat kom en gaan? Maar nee, sy moenie so dink nie. Tillie is tog nie ernstig beseer nie. Waarom is daar dan hierdie teisterende gevoel van onheil?
Sy dwing haar gedagtes weg, probeer aan Johan dink. Sy staan op en kyk deur die ruite uit in die nanag. Sy probeer hom vind, sy gestalte, sy beeld, maar nog nooit het sy so ver van hom af gevoel nie. Sy bring ongemerk haar verloofring tot teen haar lippe, soen dit, asof sy haar wil vergewis van iets. Dan, as sy haar skielik bewus word daarvan dat die klein beweging almal in die stil kamer se aandag getrek het, dat almal uitdrukkingloos na haar kyk, draai sy skaamkwaad haar rug verder op hulle.
Later kom Deon lang haar staan. “Dis drie-uur,” sê hy. Sy kyk ongelowig na hom, dan na haar eie horlosie. Is hulle werklik nog maar ’n uur hier? Die tyd het gestagneer. “Sommige van ons kan maar net sowel gaan slaap,” vervolg hy. “Tant Bets het beloof om beddens reg te hou.” Sy besef dat dit waar is. Tillie se toestand kan nog lank onveranderd bly. Tog maak nie een van hulle aanstaltes om die plan deur te voer nie. Almal wil waarskynlik hier wees as sy haar oë oopmaak, verbaas rondom haar kyk, fronsend begin vrae vra.
Later gaan sy tog na Matilda en buk langs haar stoel: “Wil ma en pa nie ’n bietjie gaan slaap nie?”
Matilda skud haar kop skaars merkbaar. “Nee, Maria,” sê sy, en Irma moet haar inspan om alles te kan hoor, “al lê my kind vanaand hier deur ongehoorsaamheid, verlaat ek haar nie.” Die streng lippe sluit weer dig.
Irma gaan langs die bed staan om weer af te kyk na Tillie. “Ek kan verstaan hoekom jy nie wil terugkom nie, Tillie,” begin sy prewel, toe sy geskok ontdek wat sy besig is om te sê.
Vieruur.
As sy net vars lug kon skep, maar ’n mens kan jou nie losskeur van hierdie droef, broeiende atmosfeer nie. Daarom bly sy maar langs die bed staan en kyk af in haar stiefsussie se gesig, en die verpleegster kyk met vermoeide oë na dieselfde toneel.
Dan kom daar beweging in die lossies vasgemaakte hande. Tillie draai prewelend haar kop heen en weer op die kussing. ’n Oomblik lank fladder die blou oë oop … net ’n oomblik, maar dis genoeg vir Irma. Die verpleegster is langs haar en hulle kyk vinnig, met iets soos triomf, na mekaar.
“Sy het haar oë oopgemaak,” sê Irma vir die ander drie, maar meer spesifiek vir Deon. In ’n oogwenk is hy ook langs haar. Haastig kom Matilda orent, grimmig omdat Irma haar uitsig versper het sodat sy die eerste teken van lewe nie self kon gewaar nie.
“Ek wens ek kon dit sien,” sê Deon saggies. “Ek het sowaar gesit en dut.” En dan: “Is julle seker?”
“Ons het dit altwee gesien,” antwoord die verpleegster.
Tillie se lippe beweeg. Irma buig af na haar, maar kan geen geluid waarneem nie. Tillie!” fluister sy dringend. “Dis Irma! Ek is hier, sussie!”
Toe gaan die bleekblou, groot oë weer eens oop, maar langer hierdie keer. Nou kan niemand meer twyfel nie, en almal is inderdaad om die bed. Maar Irma weet dat Tillie heel eerste vir háár gesien het, dat sy bewus is van haar teenwoordigheid. Daar is ’n flou maar onmiskenbare stroom van bewussyn tussen hulle.
“Ek gaan vir suster sê,” kondig die verpleegster aan. Binne ’n paar sekondes is hulle terug, en die suster beveel dat hulle liewer nou moet gaan. “Dit kan haar te opgewonde maak om julle almal te sien, en dit kan haar net meer deurmekaar maak as sy nie alles verstaan nie.”
“Sy het my nou op haar nodigste!” protesteer Matilda oorspanne.
Die suster glimlag onversetlik, en dis ’n glimlag wat eintlik te kenne gee dat sy nou genoeg van hierdie vroumens gehad het. “Hier is ek baas,” sê sy onverskrokke, “en ek beveel dat my pasiënt onmiddellik met rus gelaat word. Sy kan net meer gedisoriënteer raak. Ons sal u bel as daar enige wending kom. ’n Klomp moeë, bekommerde familie help haar niks.”
“Ons verstaan,” sê vader, en dis sy eerste woorde in ’n lang tyd.
“Solank jy nie namens mý praat nie,” kry Matilda die laaste woord in. Maar sy weet wanneer sy haar moses teëgekom het, en
