wonderlik om te sien wat ’n opwekkende krag hy oor die ouer man uitoefen. Die gesig wat lyk soos ’n kopbeen waaroor daar ’n vel getrek is en waarop daar twee oë geplak is, luister en lewe.
Tippie Tosen het onbeplan in hierdie winkelbesigheid beland. Op die plaas het hy uitgeboer, om dieselfde redes as gevolg waarvan hy in die winkel ook steeds ’n sukkelbestaan gevoer het. Toe sy vrou geleef het, was dit ’n ander saak. Sy het altyd geweet hoe om op haar beskeie manier die winkel op te kikker. ’n Besonderse dingetjie hier, ’n botteltjie vars heuning daar, groenboontjies uit die dorpstuin.
Wat Tippie self betref, het hy sy naam nie sommer verniet ontvang nie. Deur die jare het die naam aan hom geheg soos klitsgras, omdat hy so stadig is en altyd op die tippie opdaag of klaarkry.
Toe dit nou op die plaas heeltemal skeef loop, het Tippie hom voorgeneem om goedjies vanuit die pakkamer te verkoop, en later het hy dorp toe geskuif. Hom wysgemaak dat hy goed in ’n winkel sal vaar. Hy kan immers met syfers in sy kop werk sonder om dit ooit neer te skryf. Hy sou later moes besef (of dalk het dit nooit tot hom deurgedring nie) dat dit nie al kwalifikasie is wat jy in die sakewêreld benodig nie.
Met sy traagheid om te bestee, sy langsaamheid wat irriteer, sy idee dat reklame oneties is, kon hy maar nooit iewers kom nie. Dalk was sy strengheid met sy vrou net ’n simptoom van dieper frustrasie, dié van die verouderende man wat besef dat hy nooit sal uitblink nie. Dat wat hy nou is, omtrent al is wat hy ooit gaan kry.
Maar na hierdie Gileam Dormehl kan hy eindeloos luister, die vervalle lippe halfoop, die poele van sy oë wat deesdae altyd stagnant is, nou met ’n diep kolking in.
“Oom sien, so effens eenkant,” beduie Gileam. “Die mense moet kan sê: by Dormehldorp dit, en by Dormehldorp dat. O ja, kyk, ek het oom nie eers gesê dat ek dit Dormehldorp gaan noem nie. Dalk sê almal later sommer net DD. So alles bymekaar: garage, slaghuis, kafee, melkdepot, winkel en speelpark. En my huis. Dan sit ek ’n rigtingwyser op wat sê Dormehldorp. Wag, ek wys vir oom hoe ek dit gaan doen.”
Terwyl Gileam agteroorleun in sy stoel om in sy sakke na skryfgoed te soek, volg die ouer man se blik hom bewonderend. Vroeër, toe Gileam se vrou nog geleef het, het hulle altyd in die kerk net voor die Tosens gesit. Dan het Tippie Tosen hom verwonder aan die man se breë, bruin nek, aan sy bulderende sang, sy streng blik na die twee kinders, en die manier waarop hy kollektegeld uit sy sak haal en aan die gesin uitdeel. Hier was ’n man der manne. Een na wie toe almal gaan om raad of hulp. “Vra vir Gieljam,” is die leuse op Isaacsdam. Nie dat Gileam sy geld en gunste sommer links en regs uitdeel nie. Nee, hy vat sy prys daarop, maar jy weet waar jy met hom staan. As jy deur hom gehelp is, kan jy maar betaal. Dit sal die moeite werd wees.
Nooit het Tippie kon droom dat Gileam so nou betrokke sou raak by die Tosens nie. Na die man se vrou se dood, het hy vir Katrien begin raaksien. Maar Katrien had eers net oë vir die vreemde kêrel wat sy eenkeer saamgebring het, ene De Villiers. Na dié van die toneel af is het Gileam Dormehl, soos dit ’n goeie wenperd betaam, van agter af ingehaal.
In alle eerlikheid dink Tippie Tosen nie dat sy dogter op deeske aardbodem beter kan doen as om vir Gileam te vat nie. Kyk nou net na hierdie slim plan van hom. Te wonderlik op aarde. Katrien moet ook kom kyk. “Katrien …!”roep die opgetoë vader.
Sy kom. Sy het darem ’n winkelhulp, die Levink-seun wat in die helfte van die jaar uit die skool is omdat hy nie met Engels, wiskunde, biologie en houtwerk kon regkom nie.
“Die roepery,” sê Gileam. “Ek moet vir oom ’n klokkie aanlê winkel toe. As die deure nie almal oop is nie, kan Katrien mos nooit vir oom hoor roep nie.”
“Wil jy glo,” staar Tippie hom aan, blink van oog. “Katrien, kyk hierdie slim plan van Gieljam.” Nou moet Katrien mooi kyk na die Dormehldorp-storie en die plasing van die letters.
Sy glimlag. “Pa lyk so in sy skik, maar ek wil eers sien of Gileam sy storie deurkry.”
“Nou hoe dan so?” Tippie voel diep teleurgesteld omdat sy dogter sommer so ewe ’n emmer koue water oor Gileam se slim plan kom gooi.
“Gileam sê die uitlêg van die nuwe deel is glo nie so dat hy sy sin kan kry nie.”
“Ek het nie so gesê nie,” help Gileam haar geduldig reg.
“Nou hoe het jy dan gesê?”
“Ek het gesê daai mannetjie sê so.”
“Nou kom dit nie maar op dieselfde neer nie?”
“Aikôna. Nie as my naam Gileam Dormehl is nie.”
“Maar wat kan jy tog doen?”
“Ek gaan hoog op met die mense praat. Ek was al by die dorpsraad en hulle klink ingenome met my plan. Dis tog vir die dorp se beswil.”
“Jy moes eerder daaroor gepraat het.”
“Jy weet hoe dit was, met die siekte en dood en alles.”
“Maar, Gileam, ek kan eenvoudig nie insien waarom jy nie tevrede kan wees met ’n kleiner terrein reg in die middel van die nuwe sakesentrum nie.”
“Kyk, Katrien, oom Tippie, ’n mens moet iets nastrewe.”
“Te veel strewe bring dalk net dwaling,” wys Katrien hom tereg.
“Huh? Oom Tippie? Hoor dan nou oom se meisiekind. Is dit nie so dat ’n mens iets moet hê wat hy nastrewe nie, oom?”
“Ja,” stem Tippie begeesterd saam, en die yl haartjies lê plat en natgesweet van opwinding teen sy skedel. “Dit is so, Katrien, my kind. Die mens moet iets hê wat hy nastrewe.”
Net so asof my stomme pa ooit iets nagestrewe het, dink Katrien spytig toe sy uitgaan om vir die twee mans koffie te maak.
Sy skrik half toe Gileam ’n rukkie ná haar in die kombuis verskyn en die middeldeur toedruk. Hy doen dit so doelbewus.
“En nou?” wil sy half glimlaggend, half onrustig weet.
“Jy weet ek is ’n boerseun wat my sake graag vroeg in die môre afhandel.”
“Sake?” Sy draai die gasstofie se vlam groter oop as wat nodig is.
Toe vat breë bruin hande hare van agter af vas, sy arms om haar lyf. Haar hart klop verstikkend. Gileam Dormehl het haar nog nooit so aangeraak nie. Hy is van die ou skool, gesteld op sy naam, op routyd na ’n dood. Sy nabyheid ontsenu haar heeltemal.
Wanneer het ’n man laas so aan haar geraak? Dit was Kirsten, onmiddellik voor sy verdrinking. Of verdwyning. Die betekenis bly dieselfde.
Maar selfs die gedagte aan Kirsten kan nie vanmôre die nabyheid van Gileam besweer nie. Is die mens dan tog ’n wese wat onvoorwaardelik met verloop van tyd genees? Enkele dae gelede nog was sy skoon siek van ellende, toe die aankoms van Jonathan Bergman met sy opgeslaande kraag uit die reën haar so ontstel het.
“Gileam?” vra sy, maar haar stem is so hees en sag dat die geluid van die gasvlam dit oorweldig.
Hy wentel haar na hom toe en hulle liggame raak aan mekaar. ’n Gevoel van swaar opwinding vloei deur haar, soos wanneer dik pap in ’n ysterpot prut. Absurde beeld, maar dis omdat Gileam so aards is, so uit die bodem gevat. Maar haar gevoel kan sy nie onvoorwaardelik as ekstase beskryf nie. Daar is ook iets
