knik. “Maar voor ons daaroor gesels, wat presies is u beroep?”
De Villiers trek aan die punte van sy woeste snor. “Ek’s eintlik afgetree, maar het my hele lewe lank in laboratoriums van farmaseutiese maatskappye gewerk, oor die wêreld heen. Ek’s ’n chemikus wat in medisyne spesialiseer. Deesdae gebruik baie instansies my om die nuwe produkte van hul opposisie te ontleed. Ek moet die inhoud bepaal en die gehalte evalueer.” Hy gee ’n droë laggie. “Dit hou my op my oudag uit die kwaad.”
“Het Fred Smuts namens een van dié instansies na u gekom?” vra Rooi.
“Nee, hy’t onafhanklik gewerk.” De Villiers wys na die medisyne op die tafel. “Dis goed wat hy die afgelope paar jaar in Afrika bymekaargemaak het. Hy was amper honderd persent seker dis grys produkte wat deur Suid-Afrikaners vervaardig en versprei word.”
“Het hy gesê watter groep?” vra Kassie.
“Nee, Smuts was maar ’n geheimsinnige kêrel, hy’t nie name genoem nie. Maar ek het ook nie regtig gevra nie. Hy’t my vooruit betaal en hy sou die uitslae môre by my kry. Ek het aangeneem hy sou my dan inlig.”
“En wat is u bevinding?” vra Rooi.
“Smuts was reg. Die goed is so grys soos kan kom.”
De Villiers gaan sit op ’n kroegstoel by die tafel en beduie Kassie en Rooi moet die twee kroegstoele by die muurtafel vir hulle nader trek.
“Soos julle kan sien, is die medisyne in drie hopies verdeel.” Hy wys na die kleinste hopie. “Dié spul is produkte van ’n swak gehalte, substandaard. Dit bevat wel die regte bestanddele, maar dit bestaan grotendeels uit nuttelose vullers om koste te bespaar. Jy kan dit vergelyk met ’n nagemaakte Rolex. Op die oog af lyk dit soos ’n egte een en die horlosie werk, maar die onderdele is van ’n swak gehalte en gaan gou poegaai raak. Grys medisyne kom algemeen in Derde-wêreldlande voor. Kansvatters neem kostebesparende kortpaaie omdat die regulatoriese liggame in daardie lande maar slapgat is, en dikwels onbevoeg. Die produkte is meestal matig tot baie gevaarlik vir menslike gebruik.”
Hy beduie na die groter hoop langsaan. “Dié lot is geldige medisyne, maar die vervaldatums is lankal verby. Dit word as vars produkte in nuwe verpakkings bemark. Soms kan dit dodelik gevaarlik wees.” Hy hou twee boksies omhoog. “As julle iets soos Tylenol of Panadol in julle badkamerkassies het waarvan die vervaldatum al verstryk het, gooi dit dadelik weg.”
Kassie dink aan sy botteltjie Rescue Remedy. Dit het al verval, maar dit hou darem seker nie enige gevaar in nie. Dis egter nie nou die tyd om De Villiers met stupid persoonlike vrae te onderbreek nie.
Die chemikus wys na die grootste hoop. “Hierdie is die heel gevaarlikste, dis nagemaakte medisyne. Dit word willens en wetens vervaardig om geld te maak uit onkundige mense, van wie daar in die ontwikkelende wêreld ’n helse lot is, veral in Afrika. Ons praat van ’n enorme afsetgebied.”
Hy tel ’n kapsule op en rol dit tussen sy vingers. “Die medisyne kan byvoorbeeld besmet wees met fungi en bakterieë en ander toksiese bestanddele. Sommige kapsules is bloot met meel of suiker gevul en word dan as teenretrovirale middels gesmous, wat uiteraard niks doen aan die gebruiker se siektetoestand nie. Trouens, dié soort medisyne veroorsaak duisende sterftes elke jaar. Die International Policy Network skat tot sewehonderdduisend mense jaarliks wêreldwyd, met vals medisyne as direkte of indirekte oorsaak van dood.”
Rooi skud sy kop. “Bliksis! Daai stats sal maak dat ek nooit weer ’n pil sluk nie.”
De Villiers grinnik. “Dit kom darem nie sommer op Suid-Afrikaanse apteekrakke voor nie. Ons medisynebeheerliggaam vergelyk met die beste in die wêreld. Dis blykbaar meestal Chinese en Indiese vervaardigers wat vir die nagemaakte produkte verantwoordelik is.”
“En nou ook Suid-Afrikaners?” vra Kassie.
“Wel, dis wat Smuts vermoed het … Hy was eintlik doodseker daarvan.”
Rooi beduie na die medisyne op die tafel. “Hoe weet u dis dieselfde ouens wat dié spul versprei het?”
“Dit sou vir my onmoontlik gewees het om dit te bepaal, behalwe dat Smuts vooraf seker gemaak het van sy feite.”
“Hoe?” vra Rooi en Kassie gelyk.
De Villiers glimlag. “Smuts was ’n uiters deeglike en oplettende ondersoeker. Die aanwysings op al die medisyneverpakkings en die botteltjies se etikette het iets gemeen.”
Hy staan op, stap na ’n muurrak en kom terug met ’n boksie. Tel ’n boksie van die tafel op en hou die twee omhoog. “Hier het ek die verpakkings van ’n geldige produk en een wat vervals is. Die aanwysings op beide boksies stem honderd persent ooreen. Die kleure en die tipe karton waarop dit gedruk is, is presies dieselfde. Niemand sou ooit die vervalste verpakking bevraagteken het nie, ek inkluis.”
Hy hou die nagemaakte boksie op. “Maar as julle baie mooi kyk na die drukwerk op dié outjie, sal julle sien daar is by elke derde lyntjie ’n groter gaping tussen die woorde as by die vorige twee lyne. Ek moes mooi kyk om dit raak te sien, maar wanneer jou oog daaraan gewoond is, let jy dit eintlik maklik op.”
Kassie neem die boksie by hom en beskou die fyngedrukte skrif van naby. “Moontlik ’n fout met die drukmasjien wat hulle gebruik?”
“Dis reg,” sê De Villiers.
“So hierdie skelms druk hul eie verpakkings ook?” vra Rooi verbaas.
De Villiers knik. “Hulle het dit beslis self gedruk, of minstens dieselfde drukkery gebruik.”
Rooi vee oor sy borselkop. “Hoe het Smuts geweet dis Suid-Afrikaanse drukkers?”
De Villiers haal sy skouers op. “Dit weet ek nie. Maar hy het seker van sy saak gelyk. Ek is ongelukkig nie ’n kenner van die verpakkingseienskappe van vervalste produkte nie.”
“Het u Smuts goed geken?” vra Kassie en oorhandig die vals boksie aan Rooi.
“Glad nie. Het hom maar ontmoet toe hy hier aankom. Die nuus van sy dood is nogtans ’n groot skok. Baie aangename kêrel gewees.”
Rooi kyk op van die boksie. “Hoe het hy by u uitgekom?”
“Dokter Stew Stewart het hom na my verwys. Smuts het eerste met hom gaan gesels.”
“Wat doen dokter Stewart?” vra Kassie.
“Hy’s ook afgetree, maar hy’t jare lank in die medisynebeheerraad van Suid-Afrika gedien. Hy’t ook soms in Afrika gaan help met regulatoriese kwessies, hy’s ’n kenner op dié gebied.”
“Weet u waar ons hom in die hande kan kry?”
“Hy bly in Somerset-Wes. Presies waar weet ek nie, maar ek het sy huistelefoonnommer.”
De Villers staan op en beduie deur toe. Kassie en Rooi volg hom terug oor die grasperkie en wag in die sitkamer vir hom. Hy is gou terug met ’n velletjie papier, en hulle bedank hom en groet.
In die motor, met Rooi agter die stuur, bel Kassie vir dokter Stewart. Hy frons toe hy die antwoordmasjien se boodskap kry.
“Shit, Stewart is met vakansie in Australië. Hy sal eers teen die naweek terug in die land wees.”
