(1538–1584), arcybiskup Mediolanu i pasterz duchowy kontrreformacji, wyraził pragnienie udania się w pieszą pielgrzymkę, aby uczcić Całun i wypełnić tym samym ślubowanie złożone podczas zarazy w 1576 roku.
Sabaudczycy traktowali Całun z wielkim nabożeństwem, o czym świadczą liczne prywatne pisma członków rodu. Uważali go ponadto za sztandar swojej rodziny, widzialny znak Bożej przychylności, który pieczętował filozoficzne założenie o Bożym pochodzeniu ziemskiej władzy doczesnej, co Jezus Chrystus potwierdził przed Piłatem85.
Księstwo sabaudzkie powstało na religijnym gruncie i tworzone było przez społeczeństwo chrześcijańskie, w którym doceniano żarliwość i zapał, pobożność i modlitwę, w którym obecność krzyża i kościołów, księży i zakonników, kultu i wotów ofiarowywanych Jezusowi i Matce Boskiej w celu zapobieżenia zarazie, wojnie, głodowi lub oddalenia ich były faktami głęboko zakorzenionymi i nierozerwalnie związanymi z codziennym życiem władz, administratorów, funkcjonariuszy, arystokratów i ludu. Na takim tle wydarzyła się piękna historia Filipa II, księcia Sabaudii i Achai86 (1340–1418), i jego córki Humberty (?–1454).
16 października 1454 roku w klasztorze dominikanek p.w. św. Marii Magdaleny w Albie (Cuneo) dokonywała żywota jasnowidząca zakonnica – siostra Filippina de’ Storgi (?–1454). Zanim pożegnała się z tym światem, pozostawiła proroctwo: Matka Boska pojawi się w Fatimie. Dowody tego nadzwyczajnego wydarzenia zostały podane do wiadomości publicznej w 2000 roku87.
Siostra Filippina była córką Filipa II, księcia Sabaudii i Achai, będącego ofiarą rodzinnego spisku, który doprowadził do jego uwięzienia i egzekucji przez utopienie żywcem w lodowatych wodach jeziora w Aviglianie koło Turynu88 21 grudnia 1368 roku. Filip miał jedną córkę, Humbertę, która przywdziała zakonny habit i przyjęła imię siostry Filippy (w niektórych dokumentach nazywana jest Filippiną) oraz fałszywe nazwisko de’ Storgi, aby nie naprowadzić na swój ślad mogących jej szukać krewnych. Do wstąpienia do klasztoru skłoniła Filippę miłość do ojca i pragnienie uzyskania Bożego wstawiennictwa za duszę rodzica, którego nigdy nie poznała.
Tymczasem Filip cudem zdołał się uratować, dzięki wstawiennictwu bł. Humberta III Sabaudzkiego, którego medal zawsze ze sobą nosił. Ocalony od śmierci postanowił żyć jako pokutujący i modlący się pielgrzym, przybrawszy imię brata Wilhelma. Pielgrzymkę do sanktuariów maryjnych podjął w następstwie obietnicy złożonej swojemu przodkowi Humbertowi III w chwili wielkiego cierpienia. Pierwszym etapem pielgrzymki było opactwo Altacomba, gdzie długo modlił się na grobie tegoż błogosławionego.
Brat Wilhelm odwiedził liczne sanktuaria we Francji, Szwajcarii i w Hiszpanii. Dotarł nawet do Portugalii, „do opactwa Alcobaça, aby dowiedzieć się o kościółek wskazany mu przez jego niebieskiego patrona”89. Przeszedłszy całą Hiszpanię i przekroczywszy granicę Portugalii, po drodze z pokorą prosząc o pożywienie oraz nocleg w kościołach i klasztorach, które mijał w czasie swojej pielgrzymki, dotarł w końcu do celu swej drogi. Jakież było jego zdziwienie, gdy brat furtian, który mu otworzył, powiedział, że od kilku już dni go oczekiwano, ponieważ jego przybycie było zapowiedziane przez anioła. Następnego dnia brat Wilhelm dotarł do Fatimy. Wybrał to miejsce, ponieważ stał tu kościół postawiony przez antenatkę rodu sabaudzkiego, pierwszą królową Portugalii, Mafaldę (1125–1157)90, małżonkę pierwszego króla Portugalii, Don Alfonsa Henriquesa (1128–1185) i córkę Amadeusza III Sabaudzkiego (1087–1148), zwanego Krzyżowcem, ze względu na jego udział w wojnach w Ziemi Świętej. Został on wezwany do broni przez papieża Kaliksta II (ok. 1060–1124), swojego szwagra, od którego otrzymał w darze pozwolenie na wykorzystanie jego papieskich insygniów na własnym herbie. Królowa Mafalda91 była też siostrą bł. Humberta Sabaudzkiego.
Bracia Rajmund i Henryk z Burgundii, prawnuki Hugona Kapeta, opuścili rodzinne ziemie w poszukiwaniu przygód i zaciągnęli się do wojska Alfonsa Kastylijskiego, które walczyły przeciwko Maurom, aby wygnać ich z Hiszpanii. Dwaj młodzieńcy okazali się tak waleczni i uczciwi, że król dał im za żony swoje córki Urrakę i Teresę, które w wianie dostały kilka miast w hiszpańskiej prowincji leżącej nad Oceanem Atlantyckim, noszącej jeszcze rzymską nazwę Luzytanii. Po śmierci Henryka jego syn Alfons, bez powodzenia szukając żony, zwrócił się do hrabiego Amadeusza III Sabaudzkiego z pytaniem o rękę jego córki, młodej i cnotliwej Matyldy, którą poślubił w 1146 roku.
Dojrzewając na polach walk pod okiem ojca i wuja, Alfons okazał się wielkim dowódcą, a kontynuując wojnę przeciwko niewiernym muzułmanom, zdobył wiele luzytańskich miast, między innymi Lizbonę, Satarem, Sintrę i Cascais na Costa do Sol. Ostateczne zwycięstwo odniósł w wielkiej bitwie na Castro Verde w 1139 roku. Wojska ogłosiły go wtedy swoim władcą, proklamując tym samym powstanie nowego państwa w regionie.
Alfons wybrał Lizbonę na stolicę, a w Sintrze kazał zbudować wspaniały zamek królewski. W Abdegas wzniósł wielkie opactwo Alcobaça, a na północy kraju założył ważny port wojskowy i handlowy, od którego kraj przyjął później nazwę – Portugalia.
Matylda, która zmieniła imię na kantabryjską92 wersję Mafalda (Mahalda), lubiła życie proste i spokojne, pełniła misję apostolską, ewangelizując nowych poddanych, pogan spod panowania rzymskiego i muzułmanów spod panowania arabskiego. Fundowała kościoły i kaplice, a w Cascais93, niewielkiej zatoce rybaków leżącej kilka kilometrów na południe od stolicy, wzniosła skromną rezydencję, w której często chroniła się, aby zostać sam na sam z Bogiem, modlić się i medytować. Miejsce to było jej bardzo bliskie; tam właśnie umieściła obraz przedstawiający jej brata Humberta III, przyszłego błogosławionego. Kolejną budowlą, szczególnie bliską jej sercu, był mały kościółek postawiony na północy kraju, poświęcony Matce Bożej, przy którym zbudowano później klasztor, na którego otwarcie zaprosiła brata.
Cały region Fatimy wraz z okolicznymi ziemiami był polem bitwy króla Alfonsa w wojnie przeciwko muzułmańskim najeźdźcom. Król przekazał rozległe posiadłości ziemskie zgromadzeniom zakonnym, które najbardziej wyróżniły się w czasie rekonkwisty. Chodziło zwłaszcza o zakon cystersów i templariuszy, którego główna siedziba znajdowała się w miasteczku Tomar, zaledwie 30 kilometrów od Fatimy, gdzie templariusze schronili się po likwidacji zakonu przez ich zaciekłego wroga – króla Francji, Filipa IV Pięknego (1268–1314), który poddał ich dramatycznemu procesowi i pomiędzy 1312 a 1314 rokiem rozwiązał zakon. Templariusze w Portugalii zostali przekształceni w Zakon Rycerzy Chrystusa; od tego czasu krzyż templariuszy oraz Zakonu Rycerzy Chrystusa stał się symbolem portugalskiej potęgi morskiej, który widniał na flagach i sztandarach kraju przez wiele wieków.
Fatima jest zatem ogniskiem maryjnego ducha cystersów i templariuszy reprezentowanych przez dwa duże ośrodki, wciąż istniejące w jej okolicy: Alcobaça i Tomar. W okresie krucjat w całym regionie zbudowano wiele katolickich fortec, opactw, kościołów i kaplic poświęconych Matce Bożej: Fatima była sercem walk przeciwko islamowi, czyniąc Portugalię ostoją Krzyża przeciwko półksiężycowi. Wiara była w Portugalii tak mocno utrwalona, żarliwa i śmiała, że zyskała przychylność Niepokalanego Serca Maryi, która w 1917 roku zagwarantowała, że „dogmat wiary” będzie w tym
„Nie miałbyś żadnej władzy nade Mną, gdyby ci jej nie dano z góry” (J 19, 11).
Filip był synem Jakuba, księcia Sabaudii i Achai (1301–1367), który – choć Filip był jego pierworodnym – w 1366 roku wydziedziczył go pod naciskiem hrabiego Amadeusza VI Sabaudzkiego (1334–1383), zwanego Zielonym Hrabią, który pokonał Jakuba po serii walk o władzę. Jakub podpisał akt poddania się, a gdy owdowiawiał, został zmuszony do poślubienia Małgorzaty de Beaujeu (1346–1402), o trzydzieści lat młodszej, i do przyznania całego dziedzictwa dwójce dzieci zrodzonych z tego związku. Filip, odsunięty na bok i wyizolowany, szukał zemsty na przyrodnich braciach i na Amadeuszu VI. Zatrudnił więc żołnierzy najemnych i starał się o sojusz z pewnymi okolicznymi księstwami, Viscontimi i markizami Monferrato oraz z drobniejszą szlachtą podalpejską. Wojska Zielonego Hrabiego z łatwością pokonały oddziały Filipa pod Fossano (Cuneo) w sierpniu 1368 roku. Amadeusz VI postanowił wtedy postawić „buntownika” przed sądem. Po przyznaniu się do zdrady (wyznanej pod wpływem tortur) Filip został uwięziony w zamku w Aviglianie (Turyn) i ostatecznie skazany na śmierć przez utopienie w lodowatych wodach avigliańskiego jeziora. Wyrok został wykonany 21 grudnia 1368 roku.
Alba
Jezioro Avigliana znajduje się w Piemoncie w Val Susa, w okolicach opactwa św. Michała.
R. Riparbelli,
Mafalda Sabaudzka, znana też jako Matylda Sabaudzka. Imię Mafalda (co znaczy „silna w walce”) występuje również w języku katalońskim, aragońskim, hiszpańskim, portugalskim i galicyjskim; jest odpowiednikiem Mathilde we francuskim i Matilda po łacinie. Mafalda została ochrzczona imieniem matki Matilde. Na przełomie zimy i wiosny 1146 roku Matilde, o czym pisze kronikarz Rodrigo Jimenez de Rada w swoim
Królowa Mafalda była też babcią trzech błogosławionych sióstr, mniszek cysterskich:
• Teresy (1181–1250), królowej Léonu,
• Sanci (ok. 1180–1229),
• Mafaldy (1184–1257), królowej Kastylii.
Określenie pochodzi od Gór Kantabryjskich, łańcucha górskiego leżącego na północy Hiszpanii, rozciągającego się przez 480 km w kierunku wschód–zachód, równolegle do Morza Kantabryjskiego.
Cascais będzie miejscem wygnania i schronienia dla króla Humberta II (1904–1983).
