гына түгел, ә бәлки рухына да үтмәс балта белән чапмакчылар заманы бар иде. Беттеләр.
Үзе калды. Кәгъбәсе.
Мең яшәгән имән чабылгач та, төбеннән яшел үсентеләр калка.
Хыялыңны тормышка ашырулары озакка сузылуын тою гына кыен, Әбрар ага. Калганы… Әнисенең имчәгеннән аерылган баланы бүтән һични куркытмый инде. Гүргә иңгән кеше җәсәденнән җирнең курыкмаганы шикелле.
Тагын аның фаҗигасе калды әле: үзен ахырынача танымаулары аянычы. Бусын киләчәк тарих үз бизмәненә салыр анысы.
Өстәп, татар халкының тигезлеге һәм тиңсезлеге хакындагы хыялы калды. Тик шул тигезлеккә, тиңсезлеккә лаек халык хакын ул, иң тугрылыклы нәселле, сакчы эт сыман, шәхсән үрнәк кыюлыгы белән саклады.
Ул татар халкының кайдан, кем, нинди икәнлеген, бишектәге бәбинең мәммә теләгәне сыман ачыгып, сусап, шуңа ирешкән сурәттә, теләсә нинди тауларны пыран-заран китерү риваятенә ихлас ышанып китте.
Денебезне сынар, саклар өчен шикелле. Шунысы бар: аның кисәтүле талчыбыгы – какшамас, сыгылмас рух матчасында гына.
Истә тотыйк. Югыйсә истән чыккан – искәрмәстән сугар.
СӘФӘР АХЫРЫ
(Хушлашу сүзе)
Үз-үзләрен шундый да ярата торган адәми затлар бар ки, аларга үз гомерләрен тәкәбберлектә, бүтәннәргә караганда өстенлектә үткәрү генә җитми, аларга ничек тә үз үлемнәреннән соң да җеназаларын күмүне күрсәтмәле, ялтыравыклы итеп үткәрү хаҗәт. Дөрес, бу мәлдә алар һични тоймый инде тоюын, вәләкин исән-сау чакларында ук алар үз хыялларында шул чактагы купшылыкны күз алларына китереп тантана итәләр.
Урта гасырда иҗат итеп, кешелекнең киләчәген еллап, көнләп күзаллаган ошбу затның әйткәннәрен безгә белдермәделәр, укытмадылар. Ә без дөньяга килдек, үсә тордык, гыйлем алдык. Хәзер бездән яшерерлек һични калмады кебек. Инкыйлабтан соң «яңа тәртип» вакытындагы ни вәхшәт кылынганы һәркемгә мәгълүмдер. Ә мәгълүм ителү тиешле нәрсәгә киртә куючыларга каршы төшкән кешеләр һәрчак кыерсытылды, рәнҗетелде.
Әнә Ибраһим агабыз Салахов та вафат. Ул риваятькә тиң шәхес иде… Килер ки бер вакытмы, заманмы: ул кичергән михнәтләрнең кыңгыравы киләчәктә җан авазыдай зыңлап та, йөрәгебездәй кагып-кагып та торыр да, барчабызны – олугын, кечесен, оныкларының оныкларын – өзлексез кисәтер дә кисәтер: «Сак булыгыз. Вәхшәткә юл куймагыз. Инде дә каһәрле тәкъдиргә дучар ителгәнсез икән, – үз-үзегезне бу хактагы бердәнбер шаһит сыйфатында кабул кылып, бар дөньяга яманлыкны, явызлыкны фаш итүче, гуаһ торучы булырга әзерләгез».
Ачылыр-ачылмас чәчәкне өзмиләр әле, өлгерер-өлгермәс җиләк-җимешне җыймыйлар, офыкта ялтыраган аҗаган – яшен түгел… Ә Ибраһим Салаховны, башлар-башламас шигъри аһәңеннән аерып, ГУЛАГ җәһәннәменә илткәннәр дә тыкканнар. Чөнки ул бик «гаепле» булган: үз халкына, милләтенә киләчәктә бәхет теләп җырлыйсы килгән икән…
Ә дөнья, кешелек, аеруча советларча яшәргә дучар ителгән адәми затлар
