Gülsine Uzun, Cengiz Aytmatov’un Türkçeye Çevrilmiş Eserlerinde Mitolojik Unsurlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla 1998.
25
Beşir Ayvazoğlu, “Turan Ülküsünün Büyük Yazarı Anlatıyor: Ufku Milli Olanın Ötesine Genişlemek”, Türkiye Gazetesi, İstanbul 12 Mayıs 1992.
26
Sabiha Özen, “Her Yazar Kendi Halkı İçin Yazmayı Nazarda Tutar”, Dergâh, S. 24, İstanbul 1992, s. 13.
27
Turkish Studies, 2007, s. 723-735.
28
Prof. Dr, Ankara Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
29
Cengiz Aytmatov-Muhtar Şahanov, Şafak Sancısı, İstanbul, Da Yayıncılık, 2002, s.164
30
Enes Cansever’in kendisi ile yaptığı mülakattan, Kardeş Kalemler, Ocak 2010, S.37, s.26
31
Enes Cansever’in kendisi ile yaptığı mülakattan, Kardeş Kalemler, Ocak 2010, S.37, s.26, 27
32
Dergâh Dergisi, S. 21, 1990.
33
Prof. Dr., Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk dili ve Edebiyatı Bölümü.
Aytmatov Gün Uzar Yüzyıl Olur adlı eserinin önsüzünde bu konuda şöyle demektedir: “Önceki yapıtlarımda olduğu gibi bu sefer de söylencelere, efsanelere, masallara dayanıyorum. Çünkü bunlar bizden önceki nesillerin bizlere miras bıraktıkları deneylerdir. (…) Söylenceler olsun, hayal ürünü konular olsun, yazarlığımın amacı değil, yalnızca bir düşünme yöntemi, aynı zamanda gerçekleri anlatma ve yorumlama yollarından biridir.” Cem Yayınevi, İstanbul, 1985, s.8.
36
Cengiz Aytmatov, Beyaz Gemi (Çev. Mehmet Özgül), Cem Yayınevi, İstanbul, 1980.
37
Cengiz Aytmatov, Gün Uzar Yüzyıl Olur, s. 23-24.
38
Cengiz Aytmatov, age., s. 96-97.
39
Cengiz Aytmatov, age., s. 97.
40
Cengiz Aytmatov, age., s. 134.
41
Cengiz Aytmatov, age., s. 135.
42
Cengiz Aytmatov, age., s. 335-337.
43
Cengiz Aytmatov, age., s. 45-46.
44
Bu teknik Aytmatov’un hemen bütün romanlarında görülür. Gün Uzar Yüzyıl Olur’da efsanedeki ‘Man-kurt’la Kazangap’ın oğlu Sabitcan, yeni bulunan Orman-Göğsü gezegeni ile Dünya; Beyaz Gemi’de “Boynuzlu Geyik Ana” efsanesindeki zengin kişinin oğulları ile Urazkul; Dişi Kurdun Rüyaları’nda Abdias ile Hz. İsa arasında kurulan gizli ilişkiler ağı bu anlatım tekniğinin ilk bakışta göze çarpan örnekleridir. Yazıda söz konusu etmediğimiz Gülsarı romanında da bu anlatım tarzının tipik bir örneği ile karşılaşırız. Bir koyun çiftliğinden sorumlu olan çoban Tanabay, kendisine verilmiş olan her türlü görevi gücünün üzerinde çalışarak karşılamaya çalışırken aslında boğaz tokluğuna bile çalışıyor değildir. Böyle bir zor durumda iken, Tanabay, “Devrim”den önce kardeşiyle birlikte bir “ağa”nın yanında boğaz tokluğuna çalıştıkları yılları hatırlar. Geçen o kadar zamana ve umutlara rağmen aslında Tanabay ve onun gibilerin hayatında bir değişiklik olmadığını yazar böylece çok çarpıcı bir karşılaştırmayla ortaya koyar. Fakat yazar kendi hükmünü açık olarak ifade etmez. Olayları anlatır ve sonuç çıkarmayı aradaki zaman farkını ortadan kaldırmaya muktedir olabilen okuyucuya bırakır.
45
Cengiz Aytmatov, age., s. 341-343.
46
Cengiz Aytmatov, Dişi Kurdun Rüyaları, s. 231.
47
Cengiz Aytmatov, age., s. 14.
48
Cengiz Aytmatov, age., s. 92.
49
Abdias ve Hazreti İsa arasında kurulan ilişkiyi yazar-anlatıcının şu sözleri de teyit etmektedir: “Gerçekte Yüce Yaradan’ın paradoksları da sınırsızdır. Yüzlerce yıl önce bir defa daha tuhaf bir adam susması gerektiğine inanmış ve bu yüzden hayatını yitirmişti. Kendisini kurtaracak sözleri söylemeyi reddettiği için yitirmişti hayatını. (…) o gün de bir Cuma günüydü ve o adam da hayatını kurtarmak için onların istediği şekilde konuşmayı, istenen kelimeleri söylemeyi reddetmişti.” (ss.52-55)
50
Cengiz Aytmatov, age., s. 175-176.
51
Cengiz Aytmatov, age., s. 176.
52
Dişi Kurdun Rüyaları Türkiye’de neşredildiğinde eser hakkında çıkan bir tanıtma yazısında böyle bir iddiaya yer verilmiştir: “Cengiz Aytmatov bu son romanında karşımıza tam inanmış Hristiyan misyoneri hüviyetiyle çıkmaktadır. Belki de öyledir. Aksi olsa yazdıklarını yazmazdı, yazamazdı.” (Abdürrahim Karakoç, Yeni Düşünce, 25 Mayıs 1990.) Dr. Hayati Bice de bu romanı “Aytmatov’un intiharı” olarak nitelemekte ve bu eseriyle Aytmatov’un kendi roman geleneğinin dışına çıktığını ileri sürmektedir. (“Biz Cengiz’i Çok Sevmiştik… Severiz de…”, Türk Yurtları, s. 44 vd.) Oysa yukarıda belirttiğimiz gibi Aytmatov bu romanında da önceki eserlerinde ele aldığı bir temayı geliştirmiş ve daha ayrıntılı olarak işlemiştir.
53
Cengiz Aytmatov, age., s. 34.
54
Cengiz Aytmatov, age., s. 155.
55
Cengiz Aytmatov, age., s. 164.
56
Ra’d suresinin 11. ayetinin bir kısmı: “Bir millet kendi durumlarını değiştirmedikçe Allah onların durumlarını deriştirmez.” (Süleyman Ateş meali). Bu eserde ayet ve hadislerle benzerlik gösteren başka ifadeler de vardır. Fakat eserin ikinci dilden (Fransızca) tercüme edilmiş olması bu benzerlikler hususunda yargı belirtmekte ihtiyatlı olmayı gerektirmektedir.
57
Cengiz Aytmatov, age., s. 190.
58
Cengiz Aytmatov, age., s. 43.
59
Cengiz Aytmatov, age., s. 188-190.
60
Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi.
61
Ercih Fromm, Rüyalar Masallar Mitler Sembol Dilinin Çözümlenmesi, Çev. Aydın Arıtan-Kaan H. Ökten, Say Yayınları, İstanbul 2014, s. 35.
62
Veysel Şahin, “Aytmatov’un Beyaz Gemi Romanında Ötel
Yay., İstanbul 1994, s. 150.
