hükümet yetkilileri ve yerel halk sağlığı çalışanlarının verdiği bilgileri okuduğu ve en güvendikleri medya kuruluşunun televizyon olduğu tespit edilmiştir.
Pandemi esnasında yapılan çalışmaların birçoğuna göre SM kullanımı özellikle genç ve orta yaş grubunda önemli ölçüde artmıştır.
Dkhar ve arkadaşlarının SM aracılığıyla yaptıkları bir çalışmada, Pandemi esnasında SM kullanıcılarının çoğunun 18 – 40 arası yaş grubu olduğu ve yapılan ankette büyük çoğunlukla kişilerin hijyen kurallarına uyduğu, maske taktığı ve sosyal mesafeye dikkat ettiği bildirilmiştir (12).
DM nin Pandemi esnasında en büyük avantajı; bilgi iletişim hızının çok yüksek olmasıdır (Tablo 1).
Gonzales ve arkadaşlarının SM nin Covid – 19 Pandemisine etkileri ile ilgili yaptıkları bir çalışma da; Pandemide hastalıkla ilgili bilgilerin, koruyucu önlemlerin, bilimsel bulguların, bugüne kadar hiç olmadığı şekilde hızla, sınırlar olmadan global olarak paylaşıldığı ve tartışıldığı bildirilmiştir (13). Yapılan çalışmada Pan-demi esnasında SM da bilginin hızlı paylaşımının çok büyük bir avantaj olduğu, editöriyal zamanın çok kısaldığı vurgulanmıştır.
Ancak Pandemi esnasında paylaşım yaparken özellikle şu noktalara dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır (13):
1. Pandemi ile ilgili paylaşımlar, profesyonel kamu kurumları veya platformlar tarafından yapılmalıdır
2. Paylaşılacak bilgiler kanıta dayalı olmalıdır
3. Toplumda panik ve korku yaratacak bilgiler paylaşılmamalıdır.
4. Paylaşılacak bilgilerin niteliği, paylaşım sayısından üstün olmalıdır.
5. Bilgi paylaşılırken çıkar çatışması açıklanmalıdır.
6. SM da “Tıbbi öğütler” yer almamalıdır.
7. Haber veya bilgi kaynağı şeffaf olarak açıklanmalıdır, eleştiri ve tartışmaya açık olmalıdır.
Diego ve arkadaşları yaptıkları bir çalışmada, Kanada British Colombia Üniversitesinde yardımcı doçent olan Heidi Tworek’in Twitter daki; “Bir halk sağlığı krizinde iletişim, tıbbi önlemler kadar önemlidir. Aslında bu durumda iletişim, bir tıbbi müdahale çeşididir” mesajını hatırlatarak, SM nın Pandemideki önemini vurgulamış, ayrıca kişilerin ve platformların Pandemi ile ilgili mesajları iletirken çok dikkatli olmaları gerektiğini öğütlemiştir (14).
Pandemi esnasında kısıtlamalar nedeniyle eğitim hizmetlerinin aksamamasında DM nın önemli faydaları olmuştur.
Nadeak ve arkadaşlarının Endonezya da SM üzerinden yaptıkları bir çalışmanın sonuçlarına göre; DM aracılığıyla eğitim hizmetleri verilirken teorik derslerde önemli bir aksama olmasa da, uygulama derslerinde bazı eksikliklerin ortaya çıktığı bildirilmiştir (15).
Dutta ve arkadaşlarının Hindistan da yaptıkları benzeri bir araştırmada; Pandemi sırasında yaklaşık 10 milyon akademik saatin riske girdiğini, ancak bunun büyük ölçüde online eğitim ile telafi edildiğini, teorik eğitimlerde önemli sorunlar ortaya çıkmasa da, uygulamalı eğitimlerde önemli problemler yaşandığını bildirmişlerdir (16).
Gerçekten özellikle tıp gibi uygulamalı eğitim alanlarında Pandemi döneminde ciddi aksaklıkların ortaya çıktığı kesin bir olgudur.
Bu konuyla ilgili bir arkadaşımın tıp talebesi oğlu güzel bir espri yapmıştı: ”Anne Pandemi döneminde aldığımız bu eğitimle bizden ancak Dr Ötker olur”.
DM nin Pandemide bu kadar olumlu etkilerine rağmen, yanlış bilgilendirme nedeniyle toplum sağlığına ve eğitimine zarar verdiği yönleri de tespit edilmiştir. Rasmieh ve arkadaşlarının 20 Aralık 2020 tarihine kadar Pandemi ile ilgili yapılan çalışmalar üzerinde yaptığı bir sistematik analizde, toplumda Covid-19 aşısına karşı istek; %27.7 ile 93.3 arasında değişmektedir(17). Yapılan çalışmanın sonuçlarına göre, başta hemşireler olmak üzere sağlık çalışanlarının bir bölümünde bile aşılama ile ilgili endişeler ortaya çıkmıştır. Bu nedenle aşılama kampanyalarının başarıya ulaşması için başta sağlık çalışanları olmak üzere toplumun bu endişelerinin giderilmesi gerektiği bildirilmiştir.
Yine aynı çalışmanın ilginç bulgularından biri olarak, hastalığın yoğun olarak yaşandığı ülkelerde, bu yoğunluğa paralel olarak aşılanma isteğinin artmadığı gözlenmiştir (17).
Pandemi esnasında DM da reyting ve popülizm uğruna, bazen uzman ve tanınmış kişilerin yayınlarıyla insanlara bedensel ve ruhsal yönden zarar verilmiştir. Love, Pandemiye SM nın etkileri ile ilgili yaptığı çalışmasında, Bu etkiyi; “Paralel pandemi” olarak tanımlamış, yanlış bilgilendirme nedeniyle Pandeminin ilk haftalarında alkolün Covid-19 virüsünü öldürdüğü DM de abartılı bir şekilde vurgulanınca, binlerce insan paniğe kapılmış, metil alkol içmiş ve yüzlerce insanın bu nedenle hayatını kaybettiğini bildirmiştir (18). Benzeri şekilde Covid – 19 hastalığına karşı bazı ilaçların (klorakin, remdesevir, nitazoxanide gibi) iyi geldiği haberi – Dünya Sağlık Örgütünün ve gerçek bilimsel dergilerdeki yayınların bu bilgileri onaylamamasına rağmen – SM da hızla yayılınca, insanlar gereksiz yere bu ilaçları yüksek dozda kullanmaya başlamış ve ilaçların yan etkilerine bağlı olarak çok sayıda insan ölmüştür.
1918 İspanyol gribi salgınında buna benzer olaylar yaşanmış, Yanlış bilgilendirme nedeniyle yüksek dozda aspirin kullanılmış ve buna bağlı olarak çok sayıda insan gripten değil, aspirin zehirlenmesinden hayatını kaybetmiştir.
Pandemide özellikle yoğun aşılama kampanyaları ile belirli bir ölçüde hastalığın yayılması kontrol altına alındığında, çalıştığım Girne Amerikan Üniversitesi de dâhil KKTC’de Ekim 2021 yılında yüz yüze eğitime geçildi. Bu arada yönetimin aldığı yerinde bir kararla Okulda Pandemi Kurulu oluşturuldu ve Bu Kurulun Başkanlığına getirildim.
KKTC Sağlık Bakanlığının aldığı önlemler yanında, Üniversitemizde ek tedbirler aldık. Bugüne kadar Covid – 19 ile ilgili özellikle bilimsel dergilerden elde ettiğimiz – kanıta dayalı bilgilerin ışında – aldığımız bu önlemler 3 temel konuya dayanıyordu:
1. Pandeminin bitirilmesi için tek altın standart: Toptan aşılanmadır
2. Kapalı alanlarda maske takılması bulaşı önlemede çok etkilidir.
3. Kapalı alanlar sürekli taze havayla havalandırılmalı, kapı ve pencereler açık tutulmalı, klimalar çalıştırılmamalıdır.
Bu 3 önemli husus tam olarak yerine getirildiğinde Üniversitemizde Pandemi krizinin az hasarla atlatılabileceğinin farkındaydık.
Bu arada DM sayesinde çok kısa sürede organize olduk. Her fakülteden temsilciler seçtik, DM yoluyla gerçek zamanlı iletişim kurduk. Covid -19 ile ilgili takip protokolleri hazırladık ve bunu tüm bölüm yöneticilerine DM yoluyla kısa sürede duyurduk.
Covid – 19 ile ilgili farkındalığı artırma
