yapabilen akimlerin idaresindeki bölgeler, çok güzel başarılar elde ettiklerine şahid oluyoruz. Maalesef çiftlik işlerinden habersiz, organize etme metotlarını kullanamayan, hala yukarıdan emir ve yardım bekleyen akimlerimiz de az değil. Böyle durumlarda halkın maddi ve manevi açıdan kalkınması yolunda yapılan en küçük adımları bile topluma tanıtarak, güzel geleneğin kalıplaşmasına yardım etmek boynumuzun borcudur.
Ben son zamanlarda kendisini duyurmaya başlayan terbiye açısından çok önem taşıyan bir sosyal kuruluşa cemaatın dikkati çekmek istiyorum. O, bazı yerlerde halkın eski demokratik geleneği temelinde kurulan Biyler Heyeti’dir. (“Biy” kelimesi yargıç, kadı, hakim anlamına gelir. Sosyal düzen içerisindeki fonksyonu toplumda adaleti sağlamaktır.) Bu şimdilik ülke çapında değil, sadece bazı il ve köylerde kurulmuştur. “Bazı ilçelerde Biyler Heyeti kurulmuş, onlar yerli ahalinin gelenek ve örf adetlerini koruma için çalışmaya başlamış.” gibisi haberleri önceden de duymuştuk. Güney Kazakistan’ın Sozak iline gittiğimizde kendimiz de buna şahid olduk. Tek başına bir devletin toprağı kadar geniş toprağa sahip, ekoloji felaket adına ne varsa bir bir yaşayan Sozak ilinde dünyaya gelen yeni kurumun durumunu ilçe Valiliği iç siyaset bölümü başkanı T. A. Şaymerdenov böyle izah etti: “Sozak ilçesi 11 köy ve 2 kasabadan oluşmaktadır. 1994 yılının şubat ayında tayin edilen ilçe valisi Kuanış Aytahanov Beyin başkanlığıyla yukarıda belirttiğimiz 13 valilik içerisinde Biyler Heyeti kuruldu. Bu heyet gençlerin terbiyesinden sorumludur ve köydeki tüm hırsızlıkları, yolsuzlukları yargılama ve gereken önlemleri almakla görevlendirilmiştir. Biyler heyeti köyde hayvancılık ve ekin işlerinde çok etkili faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Bu kurumun en büyük görevi, kamu düzenini sağlama alma, yolsuzluğa karşı mücadele eden askerler grubu toplama ve onlara komutan seçme, onların yerli polis merkeziyle işbirliğini kontrol etme, desteklemektir.”
Bu görüşmeden sonra Biyler Heyeti’nin sosyal düzen içerisindeki önemini anlayabiliriz. Güney Kazakistan ilinde ismi halk arasında hürmetle anılan valilerden biri olan Kuanış Aytahanov Biyler Heyeti’ni ilk önce Arıs ilçesinde organize etmiş, sonra Sozak ilçesinde de devamını getirmiş. “Biyler Heyeti” kulağa alışık olmayan bir kelimedir ama halkımızın asırlarca kamu yönetim sistemini hatırlatan, büyük bir anlam taşıyan, ciddi bir şekilde düşünülmesi gereken bir kavramdır. Bir zamanlar Ş. Valihanov, toplumdaki ihtilafları çözen, sosyal düzeni koruyan, her hükmünde insanî değerleri esas alan biyler mahkemesini tekrardan hayata geçirmeyi teklif etmişti. O, halk arasından seçilen, kıvrak zekası, adaleti ve dürüstlüğü ile halkın beğenisini toplayan, halkın güvendiği, otorite sahibi biylerin kararı, ulus ve devletin temelini pekiştireceğini bildirmişti. Halkın hafızasında yankılanan “Ulus için zengin değil, biy berekettir.” atasözünün derin mana taşıdığını anlamak zor değildir. Bu konuda yönetim gücünün halkın eskiden kalıplaşmış örf-adetine, geleneğine bağlı olduğunu, ulus birliği ve barış için ancak böyle yönetimin üstünlüğünü kabul etmektir. Suçluları oturtacak cezaevleri olmayan, tutuklatacak askeri olmayan biyler hükmünün kurşundan beter olmasının sırrı, onların halk geleneğini esas almasıdır. Biyler hükümeti o kadar kusursuz olmuş ki boylara bölünen ulusu bir arada tutabilmiş, düşmanlığın önünü almış. Biyler hükümetinin derin demokratik sıfatı işte böyleydi. Adalete ihanet eden biyleri halk kudretli sözle cezalandırmış: “Dürüst biyde kardeş yok, sahte biyde iman yok.” atasözü de bunu bildiriyor. “Biy” kelimesi feraset ve iman kelimesinin eş anlamlısıdır.
Bugünkü Biyler Heyeti (bazı yerlerde Aksakaldar Heyeti olarak geçer) eski zaman biylerinin hakkına sahip değildir ve görevini taşımamaktadır. Eskiden biylerin hüküm çıkarma hakkına sahipti, bu onların devlet yetkilisi olduğunu bildirir. Şimdiki Biyler heyeti tabii ki mahkeme hizmetini yapmıyor. Ama köylerde yolsuzlukları önleme ve tedbirler alma konusunda yardımcı olacakları kesin.
Söz konusu Sozak ilçesindeki yerel yönetim tarafından kurulmuş olan Biyler Heyeti’nin görevi böyle sıralanmaktadır:
1. Kazakistan Cumhuriyeti Yerel Yönetim Yasası ve Kazakistan Cumhurbaşkanı ve Hükümetinin kararı ve il, ilçe valisinin ekonomi, sosyal meseleleri ile birlikte hukuki görgü, milli kültürü geliştirme kararlarını ve emirlerinden yola çıkarak, bu meselelerin çözülmesi ve düzenlenmesine katkılarda bulunmaları için kurulmuştur.
2. Biyler Heyeti köyde bulunan başka sosyal kurumlar ve sokak, ev komiteleri, kadınlar ve emektar kolları gibi sosyal kuruluşlarla beraber çalışır, onlara öncülük eder, faaliyetlerini organize eder.
Biyler Heyeti Tüzüğünün Cumhuriyet Yasasına uygun bir şekilde düzenlendiği belli oluyor. Bir kaç sayfadan ibaret Tüzüğün sonraki bölümleri “Köylerde Biyler Heyeti’ni kurmanın temel prensepleri ve düzeni”, “Köydeki Biyler Heyeti’nin görevi ve hakları”, “Köy genelinde hukuki düzeni koruma önlemleri”, “Köydeki Biyler Heyeti faaliyetlerini düzenleme” olarak adlandırılımıştır. Bunların herbiri bir çok maddelerden oluşmaktadır. Bu maddelerden bazılarını sunmak istiyoruz. “Köy ahalisine ortak meselelere çözüm bulmada yardımcı olan “Biyler Heyeti seçimle kurulan sosyal düzeydir. Yerli sokak komiteleri üyeleri arasından, gazi ve emektar kişiler ve il ahalisi üzerinde itibar sahibi, saygın vatandaşlar iki yıl süresine seçilir. Biy ve Biyler Heyeti köyde genel toplantı sırasında açık oylama yoluyla seçilir. Biyler Heyeti 5-11 kişiden oluşur.”
Bu sosyal kuruma yüklenen vazifelerin herbiri yaşam şartları doğuran ihtiyçlardır. Onlardan birini güçlü, birini zayıf diye bölemeyiz, çünkü bunların hepsi halk için hizmettir. Tüzüğün bi başka maddesinde “Biyler Heyeti köydeki sağlık kurumları, kamu hizmetleri ve de halka hizmet eden başka organiasyon ve kuruluşların faaliyetlerini denetliyor ve gereken kararları veriyor, sosyal yardıma muhtaç az gelirli, çok çocuklu aileleri, engelliler ve gazi emektarlarını belirler, indirim ve yardım etme konusunda il idaresine teklifte bulunur ve yerine getirilmesini kontrol eder.” denilmekte. Bu kadar büyük görevler üstlenen bir sosyal kuruma çok ihtiyacımızın olduğu ortadadır. Bunun gibi kurumlar şehirlerde ve kasabalarda da kurulursa çok münasip olurdu.
Bugün köy ahalisi bam başka yeni düzenle karşı kaşıyadır. Bu yenilikler dolayısıyla bir sürü problemleri de beraberinde getirmiştir. Ama bu problemleri çözmeye yönelik kesin faaliyetler ve köy yaşam tarzına uygun programlar hala yapılmadı. Öyleyse köydeki iç meseleleri düzene sokan, sosyal adaleti sağlayan Biyler Heyeti gibi kurumlara çok ihtiyaç duyulduğu ortadadır ve toplum bu kurumu desteklemeli. Cumhurbaşkanı ve Yüksek Heyet, Biyler Heyeti’nin imkanlarını gözden geçirerek, onun resmi statüsünü belirlemeli.
Milli Bayram Lazım
Halkı yeni umutlara yönlendirmede, kutsal geleneklerimizi sağlamlaştırmada milli bayram çok önemli bir rol oynar. Çeşitli mesleki bayramların kutlanması da güzeldir. Bunun gibi dinî bayramların da manevi yönünü görmezlikten gelmek doğru değildir. Uygar ülkelerde böyle kutsal bayramların hiçbiri ayak altı edilmiyor, belli bir toplum için manevi önem taşıyan değerin bir başka toplum tarafından küçük düşürülmesine izin verilmiyor.
“Halık” gazetesinin ilk sayısında yayımlanan bir teklif benim ilgimi çekmişti. Bu, örf adetimizi, birlik ve barışı yeniden canlandırıp, geliştirmeye yönelik, Üç Jüz’ü (Kazak boylarının hem siyasi hem coğrafi etkenlerin yönlendirmesiyle Ulu Jüz, Orta Jüz, Küçük Jüz olarak üç gruba ayrılır.) bir araya getirip Kut bayramını kutlama teklifi idi. Bu halkın kalbinin bir köşesine özlemle sakladığı meseledir.
“Kut
