жадаллардан омон чиққан жон, қаҳратонга таслим бўлган эди.
Улуғ хоқон Москвага етиб келганида қаршисида чексиз гўзал ўрмонлар турар, Турон ўрдуси ҳеч бир қаршиликсиз совуқ денгизларга қадар бориши мумкин эди. Бироқ бу ҳудудларга бориб қайтгунга қадар совуқ тушиб қўшиннинг аҳволи мушкуллашиши мумкин. Бу ерларнинг қаҳратони эса ўз-ўзидан маълум.
Улуғ хоқон қўшинга ортга қайтиш амрини берди.
Бироқ Амир Темурдан уч юз ўн олти йил сўнг Москвага босиб келган Наполеон Бонапарт шу оддий ҳақиқатни англаб етиб, ҳисобга олмади.
– Унга қарши қўшинни қўйиб ҳалок этмоғимизга лузум йўқ, зоти олийлари. Бу босқинчининг ишини рус қишининг ўзи ҳал этади. Армияни шаҳардан олиб чиқамиз, – деди Кутузов подшоҳ Александр Иккинчига.
Наполеон беш юз минглик қўшин билан Москвага кирди. Ёғочдан қилинган Москва Кремлига ўт қўйишни буюрди.
Бироқ Спасск минораси оташининг самоларга етган алангаси ҳам очу ночор, қаҳратонда тарашадек қотиб ўлаётган француз ва бошқа Европа давлатлари қўшинини қутқара олмади.
Ҳовлиқма жаҳонгир эллик минг чоғли суворийси билан аранг Парижга етиб борди.
Энди эса уни Ватерлоо мағлубияти кутарди. Бу мағлубият тамал тоши Москвада қўйилганини англамаган Наполеон ҳамон саф тортган қўшини қаршисида оғзи кўпириб нутқ отарди…
Буюклар шон-шуҳратнинг шоҳсупасига кўтарилганларида, қолаверса, ҳукмронлик даъвосидаги ҳар қандай шахс ҳам гапи гап, сўзи сўз бўлганидан кейин беихтиёр ҳукмронликни суиистеъмол қила бошлайди.
Сиёсатда ақлсизлик камчилик ҳисобланавермайди – дейди Наполеон Бонапарт.
Жаҳонгир ўзича ҳақдир балки. Бироқ ҳукмдордан қўрққан халқ бу ақлсизликларни унинг кўзи очиқлигида сўйламайди. Ўлгандан кейин эса гўрига ғишт қалайди.
Гўё у ўзининг буюк хатоси туфайли Аё Елена оролига сургун қилиниб, заҳарланиб, ёмон хасталик билан ўлиб кетишини олдиндан кўра билгандек: хатолардан кейин ҳам, бахтсизликлардан кейин ҳам – буюк киши доимо топилади дейди.
Наполеондан сўнг буюк ва қаҳрамон киши топилди ва унга Парижда ҳайкал қўйдилар.
Бу Россия императори Александр Иккинчи эди.
Оддий омма, ўртамиёна ва ундан ҳам паст даражада фикрловчилар иқтидору қобилияти, солиҳлигу донишмандлигидан қатъий назар кишиларни улар эгаллаган мансабу мартабаларининг даражаси билан ўлчайдилар.
СССР деган буюк империянинг собиқ бош раҳбари Никита Сергеевич Хрушчёв кўчага улоқтирилганида бир шиша ароқ олиш учун ўзини қўриқлаб юрган милиционерни магазинга юборганида, унинг даражаси оддий бир колхоз раисидан фарқ этмаслигини биладилар ва наҳотки тепамизда шу одам турган бўлса-я, дея баҳслаша бошлайдилар. Бироқ бу мунозарачиларнинг ҳеч бири масаланинг мантиқий фалсафасини англаб етмайдилар.
“Нимага у сенинг кўзингга шунчалик буюк туюлади?” дея савол беради файласуф Сенека сизу бизга. “Сен уни эгаллаган мансаби билан ўлчаганинг учун” дея саволига ўзи
