диэн, кимиэхэ да эппэккэ, бэйэтин ис санаатын толорорго былааннаммыта.
Биир күн бултуу барбыта уонна киэһэ олус улаханнык ыалдьан, кэлээт, ынчыктаан иэрийэ-иэрийэ, оронугар кыл тыына эрэ сыппыта. «Хаһан да ыалдьыбатах бэйэм өлөр ыарыыбынан ыарыйдым быһыылаах. Дьэ, Дьэбдьиэй, кытаат, быраатым аахха бар. Ньукуус түргэнник баран Дуудакаан ойууну аҕаллын. Ыксаабыт үһү диэн ойууҥҥа этиэхтин!» – диэбитэ Лойут. Онуоха Дьэбдьиэй эрэйдээх ытыы-ытыы сэттэ биэрэстэлээх ыалга тэбиммитэ. Ньукуус абаҕатын илдьитин истээт, атынан ойууҥҥа ыстаннарбыта. Дуудакаан илдьити истээт, иһигэр иҥсэрэ санаабыта: «Лойут өлгөм астаах-үөллээх, үс-түөрт сүөһүлээх үчүгэй ыал. Сатаатахпына, обургу соҕус өттүк харалаах кэлээ инибин» диэн эрдэ сиэбит-аһаабыт саҕа буолбута. Түргэнник хомунан, түүннэри айаннаан, икки аҥаар көһү атара сэлиинэн астаран, түүн ортотун саҕана кэлбиттэрэ. Дьэбдьиэй дьиэтигэр кэлэн, ас үчүгэйин бэлэмнээн, көмүлүөк оһоҕун күндээрдэ оттон, ойуун кэлэригэр бэлэм олорбута. Дуудакаан кэлээт, чэйдии түһээт, кыырарга тэриммитэ. Ньукуус ойуун чэйдиэр диэри дүҥүрүн, таҥаһын ириэрэн куурдубута. Лойут өйүн сүтэрэн араастаан үлүгүнэйэрэ, арыт улаханнык хаһыытаан ынчыктыыра.
Ойуун сотору олбоҕор олорон, ол-бу иччилэрин-эмэгэттэрин ыҥыртаан баран, ыарыһахха кэлэн үрдүгэр дүҥүрүн охсо-охсо ынырыктаахтык кутуран доллоһуппута: «Арах, арах, улуу-дьаалы хотун дьахтар! Өстөөҕүм диэн үөр абааһыта буолан, үрүҥ тыынын быһан эрэҕин дуо? Тохтоо, болҕой!» – диэн тохтуу-тохтуу туойан, кыыран кыырайа сылдьыбыта.
Лойут эмискэ туран кэлээт, Дуудакаан өссө да кыыран эккирии турдаҕына, саҕатыттан харбаан ылаат, оҕо курдук ыстаанын сулбурутан баран, кыпчыйан олорон таһыйан лабырҕаппыта. Дуудакаан ыарыытын тулуйбакка үөгүлээбитэ: «Тохтоо, абыраа, өлөрүмэ, аһын!» – дии-дии көрдөспүтэ. Онуоха Лойут өссө күүскэ таһыйан биэрбитэ. «Хара түөкүн, албыннаан ойууннуургун билээри сымыйалаан ыалдьыбыта буолбутум. Билигин албыҥҥын биллим, ээххин этитиэм! Эн дьону албыннаан баар-суох сүөһүлэрин өлөртөрөҕүн. Соболоҥҥор манньа бөҕөтүн ылаҕын! Ону барытын төлөтүөм! Ыл, кырдьыккын эт, аны ойууннуоҥ дуу, суох дуу?» – дии-дии эбии таһыйбыта. Ойуун ыарыытын тулуйбакка өйүн сүтэрэн, уҥан ылбыта. Онтон өйдөнөн баран ытыырын быыһыгар: «Өлөрүмэ, күн буол, тохтоо! Кырдьык, аһыыр-таҥнар кыһалҕаттан албыннаан кыырар этим. Аны хаһан да ойууннуом суоҕа, ылбыт аспын-үөлбүн төннөрүөм, төлүөм. Абыраа, тохтоо, ыыт!» – диэбитэ Дуудакаан.
– Эн миэхэ тугу да төннөрүмэ. Дьонтон албыннаан ылбыккын барытын аны сааскыга диэри төннөр. Төннөрбөтөх буоллаххына, ыаллартан ыйытан биллэхпинэ, тыыҥҥын иһиллиэм! – диэн сэрэппитэ.
Дуудакаан дьиэтигэр дэлби таһыллан кэннинэн олорбот, киһи өйөбүлэ суох кыайан хаампат буолан тиийбитэ. Дьонугар сымыйалаабыта: «Улаханнык ыарыйдым. Аны абааһыларбар хаһан да ойууннуо суох буолан андаҕайдым», – диэбитэ. Хойут, кырдьык, ойууннаабатаҕа дииллэр, төлөбүрүн да ким ылааччыга төннөрбүтэ. Сорох дьон төттөрү ылбатахтара үһү.
Лойут
