եպիսկոպոս միջին հասակով, բարեձև կազմով գեղեցիկ մարդ մ’է: Երբ փողոցն ելնե` ընդհանրապես այն դեմքը կունենա, երբ բազմության մեջ մեկն յուր սիրուհիին գաղտնի նշան ընելեն ետքը ուրիշ մը զայն տեսնե և իրեն ըսե. “Ըսածիդ հավնեցա՞ր”:
ՏԻԳՐԱՆ ՅՈՒՍՈՒՖՅԱՆ
Պատմագիրները համաձայն չեն Տիգրան Յուսուֆյանի ծննդյան թվականին վրա:
1850 թվականին ծնունդ կուտան անոր այն պայմանագիրներն, որ ամուսնացնելու աղջիկ ունին. ուրիշներն, որ անոր նախագահությանը տակ կորուսեր են իրենց դատը, 1820-ին կստեղծեն զայն:
Իսկ մենք, որ հաճույք մը չենք զգար կիներու մեջ տարիքի խնդիր հուզելով, կըսենք թե այս երեսփոխանը Միջագյուղ ծնած է 1835-ին, 1854-ին և 1875-ին: 1835-ին` եթե դեմքին նայիս, 1854-ին` եթե պարահանդեսի մը մեջ գտնվի, իսկ 1875-ին` եթե հասակին նայիս:
Ծնած ժամանակն այնքան նիհար էր, որ եթե Լիկուրգոսի օրով ծնած ըլլար` անպատճառ ջուրը ձգված պիտի ըլլար:
Մանկության օրերուն մեջ հանդարտ ու հեզաբարո ըլլալով` բնավ պատճառ չէր տար ստնտուին, որ զինքը կսմթե: Գիշերներն այնպես խոր քուն կը քաշեր, ինչպես որ կը քաշե, երբ իրեն երթաս և բանաս իրեն այնպիսի խոսակցություն մը, որ բնավ վերաբերություն չունի դատի հետ:
Ձմեռվան այն երկար գիշերներուն մեջ անգամ մը միայն կարթննար և այն ալ ոչ թե լալու կամ կաթ ուտելու համար, այլ յուր թաթիկներովն ստնտուին ծիծերը բռնելով քնանալու համար: Ամեն երախա, ինչպես հայտնի է, ունի այս սովորությունը, սակայն կերևի թե այս երախան բավական ատեն հետևած է այս սովորության, վասն զի, կըսեն ոմանք, չորս տարեկան եղած ատեն, տան սպասուհիները Տիգրանիկեն կը գանգատին եղեր:
Տղայական խաղերու բնավ չէր մասնակցեր. խելքն ու միտքը պարգևաբաշխության հանդեսին վրա էր:
Ամեն կիրակի իրեն հասակակից աղջիկներ ու մանչեր տուն հրավիրելով` աթոռներու վրա կը բազմեցուներ, ինքն ալ սեղանի մը վրա կելներ… ճերմակ ձեռնոցներով և կարճ, բայց ազդու ատենաբանությամբ աղջիկներուն երեսը կը նայեր… դաստիարակության օգուտներն անոնց զգալ տալու համար:
Ամիրայության մեծ փափագ ուներ. յուր կարճ բայց ազդու հասակովն ամիրության բարձրանալ կուզեր, վասն զի ամեն բարօրության հոն կը փնտռեր. ուստի նախատինք կը համարեր տեսություն ընել այն ամեն մարդու հետ, որ ամիրայական արգանդե մը ծնած չէին:
Օր մը նպարավաճառի մը ղրկվեցավ, որ քիչ մը պանիր առնե, բայց ինքն երբ տեսավ, որ նպարավաճառն ամիրա չէր, առանց պանիր առնելու ետ դարձավ:
Երբ յոթը տարեկան եղավ, թաղին վարժարանը դրվեցավ, որ ուսում առնե:
Այն ատենները վարժարաններու մեջ ամեն բան կը գտնվեր բացի ուսումե, որով Տիգրանիկն ալ ուսումեն զատ ուրիշ ինչ որ գտավ առավ թաղային վարժարանեն:
1850-ին Բարիզ գնաց և վաճառականության դպրոցը մտավ հոն:
Մեծ հաջողություն ցույց տվավ այն ուսման` զոր մենք վաճառականություն կանվանենք և որուն Խաբեություն անունը կը կարդա Վովընարկ: Քիչ ատենի մեջ կատարյալ սորվեցավ մարդ խաբելու սկզբունքներն, զորք պիտի գործադրեր վաճառականության մեջ: Սակայն բախտը, որ եթե չժպտիր ապուշներու, երբեմն անոնց պաշտպան կը հանդիսանա, ըսավ Տիգրանին.
Արդեն վաճառականները պատժել կուզեի, բայց անանկ պատիժ մը կուզեի, որ խիստ ըլլար: Ուրախ եմ այսօր զքեզ գտնելուս վրա, գնա ուրեմն
