weer ons plekke ingeneem, of twee rooigebrande toeriste staan in die deur. Duidelik baie opgewonde oor die stuk ware Afrika wat hulle pas ontdek het. Hulle gaan sit by een van my tafels. En soos die noodlot dit wou hê, vra hulle vir die dag se special.
5Net die soort uitheemsheid waarop die twee toeriste op dié reis gehoop het! ’n Halwe Smiley sal dit wees.
6In die stilligheid wonder ek skielik hoe hulle dié spulletjie gaan behartig . . . Die bord word met die nodige fanfare op die dienstoonbank neergesit en ek staan nader. Op ’n souserige homp pap lê die halwe skaapkop, mooi presies tussen die voortandjies deurgesny. Een oog met die wimpers nog aan, en een oortjie punt in die wind.
7Ek sit blasé die bord voor die twee gaste neer.
8Die koppe word teruggeruk, die man verloor ’n oomblik sy balans op die houtstoeltjie. Die uitdrukking op die vrou se gesig wys elke greintjie selfbeheersing word ingespan om nie skreeuend die restaurant uit te hol nie. Geduldig wag ek dat hulle tot verhaal kom.
9“How should one eat this?” vra hulle met groot oë. “Ag,” improviseer ek en maak of die situasie alledaags is. “You start with the soft meat on the face, then gradually work your way inwards.”
10By die swaaideure kom ek af op die hele kombuispersoneel wat die petalje deur ’n skreef in die deur dophou.
11Twee minute was egter genoeg vir die twee om te besluit dat hulle eerder iets anders wil hê. Rooi in die gesig besluit hulle op ’n pastagereg en ’n geroosterde kaastoebroodjie.
12Toe ek terug in die kombuis kom, is die Smiley skoonveld, en almal het ’n dun, blink lagie vet om die mond . . .
(Uit: Insig)
Leer die volgende spreekwoorde.
die skapies bymekaar jaag – trou/in die huwelik tree
die swart skaap van die familie – die een wat die familie in die skande steek
as een skaap deur die hek is, volg die ander almal – mense volg maklik iemand wat die voortou neem
baie mak skape gaan in een kraal – vredeliewende mense woon maklik saam
een skurwe/brandsiek skaap kan die hele trop aansteek – een slegte mens kan baie mense verkeerd beïnvloed
die swart skaap wees – die persoon wat altyd die skuld kry.
soos verdwaalde skape – sonder iemand wat leiding gee
die verlore skaap – iemand wat van die regte spoor gedwaal het
Beantwoord die volgende geïntegreerde taalvrae in jou werkboek.
1. Kyk na die volgende illustrasies en kies uit die lys wat volg die idioom wat by elk pas. Probeer ook die betekenis van die idioom uit die illustrasie aflei en verskaf dit.
Skaapogies gooi
Wolf skaapwagter maak
Die skape van die bokke skei
Hulle het hul skapies bymekaar geja.
a.
b.
c.
2. Lees die volgende sin: “Die koppe word teruggeruk, die man verloor ’n oomblik sy balans op die houtstoeltjie.”
a. Is die aangehaalde sin ’n enkelvoudige, ’n veelvoudige of ’n saamgestelde sin? Motiveer jou antwoord.
b. Skryf die gesegde/s in bogenoemde sin neer.
c. Skryf die sin tot by die komma oor in die bedrywende/aktiewe vorm.
d. Watter klankverskynsel kom voor by die uitspreek van “houtstoeltjie”?
e. Is “teruggeruk” ’n skeibare of ’n onskeibare werkwoord? Motiveer jou antwoord.
Jy het verlede jaar al kennis gemaak met deeltjiewerkwoorde. Lees In ’n neutedop om dié belangrike taalstruktuur te hersien.
’n Deeltjiewerkwoord word ook ’n skeibare werkwoord genoem. Hierdie soort werkwoord bestaan gewoonlik uit twee of meer dele. Een van die dele is ’n werkwoord. Die deeltjiewerkwoord is skeibaar wanneer dit in die verlede tyd ’n -ge- tussen die twee dele kry, byvoorbeeld:
weg+kruip – het weggekruip
agter+kom – het agtergekom
aan+voer – het aangevoer
op+hou – het opgehou
deur+druk – het deurgedruk
Let daarop dat die klem op die eerste deel van die woord val: wéggekruip; áángevoer
Wanneer die dele nie deur -ge- in die verlede tyd geskei word nie, is dit ’n onskeibare
werkwoord, byvoorbeeld:
hard+loop – het gehardloop
wan+hoop – het gewanhoop
waar+borg – het gewaarborg
In die geval van onskeibare werkwoorde val die klem op die laaste deel van die woord: misléi; ontnéém.
3. Identifiseer die deeltjiewerkwoord/e in paragraaf 3.
4. Skryf paragraaf 3 in die verlede tyd.
5. “. . . wanneer die musikante hul instrumente opstel en die eerste drankies bestel . . .”
Skryf dié sinsdeel ook in die verlede tyd. Wat merk jy op ten opsigte van die werkwoorde?
6. Gee sinonieme vir die volgende woorde:
a. “dis” (par. 3)
b. “spyskaart” (par. 3)
c. “fanfare” (par. 6)
d. “blasé” (par. 7)
e. “improviseer” (par. 9)
7. Aan watter tale is die volgende woorde ontleen?
a. “blasé” (par. 7)
b. “fanfare”
