van ’n duisend imago’s wat uit hulle papieskille uitvroetel, en ’n duisend donsvlerkies wat sag ontvou en ruis en opstyg, en aan die bries aan sy vel kan hy ’n versteuring aan die wêreld se lug voel.
En hy neem die besluit: môre!
Môre sal hy álles vir Haman vertel. Hy sal sy hart oopmaak en bieg, bieg, bieg. Hy sal dit uitstort, alles wat daar in die tronk met hom gebeur het. Ook die werklike rede vir die antiretrovirale pil.
Miskien sal hy dan, uiteindelik, die vrymoedigheid hê om voor sy Bösendorfer te gaan sit en die eerste note van die eerste gebroke akkoord van die eerste prelude van JSB se eerste Clavier-boek te speel – in C-majeur, beginnend met middel-C.
Maar waar sal sy bieg begin – by die skietery, by sy verhoor, by die tronk?
Nee, hy sal by die oë begin.
By die Neser-kind se oë.
DIE UITSPRAAK
Vrydag 27 Oktober 2006
Toe sy uitkom, staan Silas klaar daar op die skool se stoep vir haar en wag, en die lug is grys betrokke en die son wasig asof agter geslypte glas.
“Hoe was dit?” vra hy op pad kar toe.
Ella haal ’n skouer op. “Dit was oukei. Het hulle al begin?”
“Jy sal niks mis nie. So ’n uitspraak is ’n langdradige besigheid, dit kan baie vervelig wees.”
Eintlik moes haar pa self ook daar gewees het. Dis net reg dat hy by is, op hierdie dag wanneer oor sy skieter se lot beslis word. Maar hy kan nie, hy lê al tien maande in sy eie donker heelal, en sy kanse lyk al hoe slegter. Haar ma glo hy sal regkom, sy sê dis moontlik, want mens hoor elke dag van iemand wat bykom. Maar die dokters klink nie so seker nie.
“Wat’s jou planne?” vra Silas in die ry.
Hy’s die praterige soort, stiltes pla hom. Nie vir haar nie, veral nie vanoggend nie, vanoggend het sy baie om oor te dink; haar kop is vol fisika en skieters. “Die dag ná my laaste vraestel begin ek al werk … waiter.” Dis klaar op haar kalender afgemerk: 29 November, op haar verjaardag!
“Waiter? Jy bedoel seker kelner.”
Ag, tog. “Ja, by die Dros. Kampusplein.” Hy’s tog so vol fiemies as jy jou taal mix.
“Ek wag nog vir jou aansoek, ek het mos gesê ek sal ’n aanbeveling saamstuur Pretoria toe.”
“Ek gaan eers swot. Dis wat ek besluit het.”
“En jy dink kelnerwerk sal vir universiteit betaal? Saans in die Dros en soggens in die klas … Wil jy nie meer polisie toe kom nie?”
Sy hoor die verwyt in sy stem, asof sy haar pa verraai, noudat hy so hulpeloos en stemloos daar in sy diep slaap lê. “Ek wíl. Dis al wat ek wil doen, maar eers as ek klaar studeer het.”
Dis wat haar ma ook gesê het. Die dag met jou geboorte het jou pa die eerste paar rand in jou neseier gesit, en dit elke maand aangevul. Daar’s genoeg, gaan leer eers, gaan geniet dit om student te wees, vir grootmensgoed is daar baie tyd, dis al wat jy gaan doen vir die res van jou lewe, om groot te word.
“Jy moet vasbyt, Ella,” sê hy, en sy vra nie waarvoor sy moet vasbyt nie – dalk oor die matriekeksamen, maar sy dink hy bedoel oor haar pa se toestand.
Haar ma gryp na halms. Sy weet nie waar haar ma van sulke pasiënte hoor wat uit lang komas bykom nie. Miskien ná ’n paar weke, beslis nie ná só lank nie. Sy liggaam is klaar vermaer, sy spiere uitgeteer, sy wange ingevalle. Maar die groot fout lê daar in sy brein waar jy nie kan inkyk nie. Van sy brein sien jy net golwe op die EEG se skerm, en daarvan verstaan sy niks, net dat hy breinskade het. En wat elke dag haar oë bly lok, is die merk bokant sy oog. Dis wat die skade veroorsaak het. Daardie koeël wat daar bly sit. Die dokter sê hy weet nie of dit geluk by die ongeluk is nie. As dit ’n groter kaliber was, was hy dood. Nou leef hy darem nog, al is dit in ’n bestaan waartoe niemand anders toegang het nie. Hulle het oorweeg om dit uit te haal, toe daarteen besluit. Die risiko was glo té groot.
Die risiko vir wat? Dat sy toestand verder kan versleg? Hoe kan hy verder versleg as die verslegting waarin hy reeds is? Hoeveel stappe van verslegting is daar met sy laagste moontlike telling van drie op die Glasgow Coma Scale: GCS 3 = E1 vir eye response + V1 vir verbal response + M1 vir motor response.
Diagnosis: persistent vegetative state.
Prognosis: poor.
Deur die verkeer merk sy hoe die wasige son nou heeltemal agter die wolke verdwyn het. “Is my ma al daar?”
“Sy hou vir jou plek.”
Asof sy laat is vir ’n konsert. Sy is laat omdat sy van nege tot elf in die eksamenlokaal was. Die hofsaak kan nie op ’n slegter tyd wees nie: in die middel van die eksamen. Vanoggend moes sy die fisikavraestel skryf met die stres van afwagting en onsekerheid. Maandag met die chemie sal dit darem bietjie beter wees – sy sal by die lokaal instap met berusting, wat ook al vandag in die hof gebeur.
“Hoe voel jy?” vra hy.
“Ek’s oukei.” Sy voel nie oukei nie, sy is styf soos ’n snaar oor die fisika en oor wat in die hof wag. “Wie’s by my pa?”
“Maggie.”
Natuurlik. Goeie tant Maggie. Goeie ou babasitter wanneer sy en haar ma albei uit die huis moet wees. Wat min gebeur, maar tog. Soos vandag.
“Is jy dors? Daar’s ’n kafee, ek kan gou stilhou.”
“Nee, ek het nog water.”
“Hy sal nie loskom nie.”
“Ek weet.” Dis wat almal sê: hy sal nie loskom nie. Asof dit ’n troos is.
Hy. Niemand noem sy naam nie. Hy. Die skieter.
Sy het hom nog nooit gesien nie. Sy wou hom nie sien nie. Haar ma wou, maar op die ou end het sy net die eerste dag van die verhoor bygewoon, net om te sien hoe lyk die man wat haar pa geskiet het, en dit was genoeg, het sy gesê.
’n Bordjie langs die straat: Reserved: Police Vehicles Only. Hy glip by die gaping in. Agter die tralieheining langs die sypaadjie rys die massiewe klipstruktuur van die Johannesburgse landdroshofgebou. Hulle stap na die ingang met die klipbeeld van ’n vrou, maklik drie meter hoog: Justitia, Lady Justice, vrou van geregtigheid. Bo pak die wolke digter en donkerder saam en kom lê laag en dreigend oor die stad.
Die groot binnehof is maklik honderd meter en langer, met marmerpilare en terrazzovloer en stil wagtendes op lang houtbanke. In die gang waarin hy haar lei, maak die terrazzo plek vir uitgetrapte linoleum.
Court B – Silence. Voor die deur gaan hy staan en lê sy hand – groot soos ’n pannekoekpan – sag op haar voorarm. “Jou ma sit links heel voor, jy sal haar sien.”
“Moet ek alleen ingaan?” Sy druk hare van haar wang weg, voel-voel aan haar poniestert.
“My plek is by die aanklaer, jy sal my sien. Niks om voor bang te wees nie, gee net ’n effense buiging met jou kop as jy hier ingaan, en gaan
