Dziejowe znaki wolności chrześcijaństwa 313 i 1413. Stanisław Koczwara

Dzieje Kościoła stanowią zawsze i wszędzie najważniejszą część dziejów ludzkości i bez uwzględnienia tej prawdy niepodobna należycie ocenić ani dostatecznie zrozumieć samej ludzkości. Kościół i państwo to dwa pojęcia, które są głównymi podstawami ludzkiego społeczeństwa, może dlatego, że odpowiadają dwom pierwiastkom samego człowieczeństwa: duszy i ciału.Państwo wpływa na pomyślność Kościoła nie tylko pośrednio, ugruntowując spokój, powszechny dobrobyt, bezpieczeństwo osób i majątków.Takiemu nauczaniu starożytnego pokolenia przodowała zwłaszcza Stolica Apostolska i gdyby nie wysiłki papieży, to świat, po upadku cesarstwa rzymskiego ponownie zanurzyłby się w chaosie. Istotnie Kościół jako nauczyciel narodów znalazł w Polsce pojętnego ucznia. To z jego nauczania wyrosła unia polsko-litewska łącząca dwa różniące się pod wieloma względami narody w jedno i to na gruncie chrześcijańskiej wiary. Wspaniałym tego przykładem jest Unia Horodelska.Z ramion Krzyża zabłysła wolność obu narodom, by pod jej skrzydłami dwa zjednoczone narody mogły się swobodnie rozwijać i na wzór swego wychowawcy Kościoła same stały się heroldami godności wolnego dziecka Bożego w tej części Europy. Ludzie tworzący rzecz horodelską dążyli do wspólnego dobra Polski i Litwy, bo tworzyli niezachwiane zasady wskazujące obu narodom po jakich drogach winni stąpać. Zachęcając do uważnej lektury życzyć trzeba Czytelnikom, by Bóg wlewał w ich serca i umysł miłość wiekuistej prawdy, jasnej nauki swych krajów i całej ludzkości, by odkryli, że tylko miłością wielką, jaką Zbawiciel przyniósł na ziemię, można w historii wielkich dzieł dokonać.