карай гына сәүдәмез бар.Бәхтемез ачылмаган без бер фәкыйрь,
Абыруем артык юк, эшем такыр.
Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым[55] бар3+,
Аның һәм бәгъзе йире какыр-макыр.
Ул заман китаб кайда бу замандай,
Йөримен тирән йирдән су алалмай;
Бер шәрик[56] калын китаб остап торса[57],
Кызыгып, мин фәкыйрьнең күзе алаңдай.
Үгәй ана кулында йәтим калдым,
Андан да бик эрәтем китеп калдым.
Өстемдә керле күлмәк, йыртык дамбал[58],
Кайда мелла[59] бар дисә, йитеп бардым.
Фәкыйрьлекдән артык фән күрә алмадык,
Шәһәр чыгып, алыс юлга йөрә алмадык;
Мәргәннәрне танырлык хәлемез бар,
Шул сәбәбдән сабыр кылып тора алмадык.
Аз гына дәресем бар кыш вакытда,
Китаб карау – гадәтемез буш вакытда;
Бездән дә фәйзъ бабы[60] бикләнгән юк —
Аңлаймыз кәеф килгән хуш вакытда.
Уйламаңыз «Җарудә»не4+ күргән юк дип,
Әгәр күрсә, гыйбарәтен белгән юк дип.
Кадәри халь[61] садак тарткан[62] егетләр бар, —
Уйламаңыз дөньяда мәргән җук дип5+.
Мәргәнгә Ходай бирсә туры сәһем[63],
Аңа булса мөкарин туры фәһем[64],
Гатасына манигъ юк[65], – беләсезме?
Къәдде гыйлем көлле аннас мәшрәбеһем,
Тәгаррызга минем нә микъдарым бар?[66]
Үземнең ноксаныма[67] икърарым бар;
Без – кырмыска, сез Сөләйман6+ булганда да,
«Фә-әйнә тәзһәбунә?» дән әхбарым бар![68]
Дамелла икәнеңез исемездә,
Фәкыйрьне дә алыңыз исеңезгә;
Акырын җәяүләтеп артка төштек,
Акмулланы фәлән-төгән дисәңез дә.
Ирнең хәле беленер ләфыз атса[69],
Кемнең хәле беленер мөбһәм ятса[70]?
Мәгърифәгә[71], сыйфатка ярап китә,
Некирә бер вәҗһедән тәхсыйс тапса[72].
Берәүгә морад булса хакъның яды[73],
Мәгърифәт микъдарында аңа бади[74].
Әлһади әсмасына мазһар булыр:
Истигъдад, кабилият, шарты гади[75].
Һәркемгә хазз бирелгән кыйсмәт берлән[76],
Ирләргә нисбәт бирмә хиссәт[77] берлән;
Тәхкыйрьгә[78] меллалыкның хаҗәте юк,
Галим булса, лаф орсын хикмәт берлән!
Дәрдсезләрнең эше юк һиммәт берлән,
Һиммәтленең[79] кулы кыска кыйльләт[80] берлән;
Халыкның нәзарында[81] хур күренеп,
Гомре үтәр бичараның зилләт[82] берлән!
Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән,
Анчә күз алартманыз хиддәт берлән;
Ниһайя булса мөкайяд йә мәъүл[83]:
Хәрәм-хәләл
Аңар дөрес аңлау якын булса.
Гатасына манигъ юк – әҗеренә каршы төшүче юк.
Гыйлемлек кыяфәте барлык кешеләргә дә уртак,
Тыкшынуга минем нинди саным (катышым) бар?
«Кая барырсыз?» дан хәбәрем бар.
Билгесез исем бер яктан үзенә билгеләмә тапса.
Юл күрсәтүчелек дәрәҗәсенә менәр өчен кирәк:
Зирәклелек, сәләтлелек, гади шартлар.
Һәркемгә өлеш бирелгән язмыш буенча.
Нәтиҗәсе булса әҗер яки өмет.
