Әнә чиләгеңә утыр!
Рәшидә тагын почмак ягына кереп китте. «Юлга ризык кирәк бит. Безне кем көтеп тора?» Ул тиз генә ике чиләк бәрәңгене капчыкка салды. Киштәдә торган тары, солы ярмаларын да, яулыкка төреп, бәрәңге өстенә урнаштырды. Дүртесенә – дүрт кашык, дүрт тимер тәлинкә, ашарга пешерергә чуен алып, барысын да шул бер капчыкка тутырды…
Биш яшьлек Наиләне, ике яшьлек Анияне киендереп арбага чыгарып утыртканда, табигатьтә яңа тәүлек башланган иде инде. Стенага эленгән сәгатьнең уклары төнге сәгать икене күрсәтә иде.
Район үзәгендә Сабитны, гаиләсеннән аерып, икенче камерага яптылар. Иртәгесен аны сорау алырга чакырдылар. Көне буе эшләп талчыккан, йокысыз төн үткәргән, иңенә акыл җитмәслек кайгы күтәргән хәлендә тикшерүче каршына килеп басты.
– Син ни өчен иптәш Сталинның фәрманына каршы барып, авылдашларыңны колхозга кермәскә өндисең?
Тикшерүче аңа иң беренче шушы сорауны бирде.
– Иптәш тикшерүче, сезгә ялгыш…
Сабит җөмләсен әйтеп бетерә алмады, авыр йодрык өстәлгә бәрде.
– Мин нинди иптәш булыйм сиңа! Синең иптәшләрең Себердә! – дип җикерде сорау алучы. – Йә, колхозда нинди корткычлыклар оештырдың? Дәвам ит. Түкми-чәчми сөйлә!
– Мин үзем беренчеләрдән булып колхозга кердем. Бер көн эштән калганым юк.
– Син күз буяу өчен генә кергәнсең. Ә чынлыкта корткычлык эше алып барасың. Шулай бит.
– Һич алай түгел. Мин тырышып эшлим.
– Һе, эшли, имеш, – дип мыскыллы көлемсерәде тикшерүче. – Каравыл өендә ниләр сөйләгәнеңне исеңә төшерергәме соң?
– Каравыл өендә ир-атлар җыелып җыен юк-барны сөйләшеп утыра инде. Ниләр сөйләгәнне кем искә алган.
– Шалишь, контра! Ә менә шайтан баласы турындагы әкәмәтне кем сөйләде инде? Шайтан әйтә, имеш: «Әйбәт булган, улым. Мин тыштан котыртырмын, син – эчтән…» Шәп уйлап тапкансың, шә-әп!
– Мин сөйләдем, – диде Сабит, тикшерүченең йөзенә туры карап. – Бу бит вәгазь генә. Кешене шайтан вәсвәсәсенә бирелмәскә…
Сабит җөмләсен тәмамламый калды, тикшерүченең усал тавышы аны бүлдерде.
– Значыт, вәгазь сөйләвеңне таныйсың!
– Таныйм. Аның ни гаебе бар?
– Вәт, контра! Колхозны тыштан да, эчтән дә таркатырбыз дип, ачыктан-ачык сөйләү, синеңчә, хәтта гаеп түгелме! Җинаять бу! Совет власте алып барган сәясәткә каршы гамәл бу! – Сабит тикшерүченең бу сүзләреннән соң өстәлдәге дәфтәр битедәй агарынып калды. – Менә сөйләшүебез беркетмәсе. Имзаңны сал! – диде тикшерүче коры гына.
Сабит, үзенә сузылган кәгазьдә язылганнарны укып та тормыйча, кулын куйды…
Тикшерүче, үзенең эшеннән канәгатьлек алып, беркетмәне ипләп папкага сала-сала сөйләнде.
– Нинди иман? Колхозга кергән булып, аны эчтән таркатырга җыенгансың! Атаң Исламгали, бабаң Бикмөхәммәт гомерләре буе җир биләгән. Елгабаш хатын-кызлары, бабаңнар
