bir insan kimi tanımışdım. Görkəmli mütəfəkkir şair olduqca sadə bir insan idi. O, böyüklə böyük idi, kiçiklə kiçik…
Cavid əfəndi ilə zarafatımız da az olmurdu. Mən ona yüngülvari sataşmağı xoşlayırdım. Bir dəfə xanımların çox olduğu bir məclisdə qonaqlar dağılışanda mən ağyeriyib Cavid əfəndinin paltosunu tutdum. Geyindirə-geyindirə ona dedim:
– Cavid əfəndim, qoca kişisən, qoy sənə hörmət edim.
Elə bunu deməyimə bənd idi.
Cavid əfəndi:
– E-e-eh! – deyə dirsəyi ilə sinəmdən elə ilişdirdi ki, özümü ayaq üstə zorla saxladım.
– Əşi, sən nə edirsən Cavid əfəndi, lap nəfəsim kəsildi ki!..
Əyilib üzünə baxanda gördüm gülümsəyir.
– Bir də belə ilişdirsən işim bitər ki…
Cavid əfəndi gülümsəyə-gülümsəyə cavab verdi:
– Sənə lap yerində olur. Ömründə bir dəfə yaxşılıq elədin, onu da burnumuzdan tökürsən. – Əlini üzümə tərəf qaldırıb əlavə etdi, – Qoca sənin kimi olar. Qoca sən özünsən!
Bir dəfə yenə bizdə nahar edəndə zövcəm Şirinə dedim:
– Şirin, Cavid əfəndi yəqin ki, konyak içməyəcək (Cavid əfəndi konyakı xoşlayırdı), sən konyaki qoy mənə tərəf, limonadı Cavid əfəndi tərəfə. Konyak tünddür, Cavid əfəndiyə ağırlıq edər.
Cavid əfəndi bir az dilxor halda Şirinə baxdı.
– Bu nə danışır, Şirin xanım! Sənin ərin lap qocalıb ki… Nə yaman deyingən olub.
Şirin bərkdən güldü..
– Cavid əfəndi, mən neyləyimki, siz onunla zarafat etməyi xoşlayırsınız, ona görə də Hüseyn arabir sizə sataşır.
– Yox, Şirin xanım, xoş zarafatlar da lazımdır. Qoy nə qədər sataşır-sataşsın!
Ədəbiyyatımıza, xalqımıza ”İblis”, “Şeyx Sənan”, “Knyaz”, “Siyavuş” və s. kimi ölməz dram əsərləri və bir çox lirik şeirlər bəxş etmiş Hüseyn Cavid yaşayır və yaşayacaqdır. Qədir bilən və minnətdar xalqımız onu həmişə böyük ehtiram duyğusu ilə yad etmiş və əsərlərini sevə-sevə oxumuşdur. Cavid irsi hələ çox nəsillərin tərbiyə və inkişafına xidmət edəcəkdir.
Nəhayət, onu da qeyd etməliyəm ki, Cavid xatirəsinə dərin hörmət əlaməti olaraq, nəvəmin adını Cavid ym.
1935-ci il. Baş repertuar idarəsində işləyirdim… Bahar fəsli idi. Saat altı radələrində, iş qurtarandan sonra pillə-kənlə asta-asta aşağı enirdim… Küçə qapısına bir neçə pillə qalmış qəribə bir mənzərənin şahidi oldum. Cavid Əfəndi əllərini çəliyinə dayayıb, başını aşağı salaraq dərin fikrə getmişdi. Yaxınlaşıb salam verdim.
– Nə əcəb, Cavid əfəndi, burada niyə dayanıbsız? – Soruşdum.
– Səni gözləyirəm, – dedi.
– Axı belə olmaz, Cavid əfəndi, mən xəcalət çəkirəm. Siz məni nə üçün küçədə dayanıb gözləyirsiniz? Zəng edəydiniz, işdən bir az tez çıxıb burada sizi gözləyərdim. Heç yaxşı olmadı. Mən sizin küçə qapısında dayanmanızı rəva görmürəm. Vallah xəcalət çəkirəm, Cavid əfəndi.
– Xəcalətli düşmənin olsun. Gedək, – deyə qolumdan tutdu… – Mişkinaz xanım sənin çox xoşladığın şüyüd-plov bişirib, bizi gözləyir.
Söhbət edə-edə, arabir dayana-dayana köhnə univermağın (o zaman burada kinoteatr yerləşirdi) yanından ötüb, Kommunist küçəsinin ayağına yetışdik. Bəzən ayaq saxlamalı olurduq; ona görə ki, az qala hər addımbaşı – qoca, cavan oğlan, qız Cavid əfəndini salamlayırdı.
Cavid əfəndi respublika İcraiyyə Komitəsinin bina-sında yaşayırdı. Evin qapısında milis nəfəri dayanırdı. Biz qapıya çatanda Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri Sultanməcid Əfəndiyevlə rastlaşdıq.
– Paho, Cavid əfəndi, xoş gördük sizi, necəsiniz? – deyə Sultanməcid Cavid əfəndiyə yanaşıb əlini sıxdı.
– Sağ ol, çox razıyam, Sultanməcid, tanış ol mənim dostum Hüseyn Şəriflə.
– Demək, adaşsınız…
Biz əl tutuşduq. Sultanməcid Əfəndiyev:
– Nə cavan dostunuz var, Cavid əfəndi? – dedisə də gülümsəyib əlavə etdi: – Zatən siz özünüz də cavansınız!
Cavid də güldü:
– Cavan olmayanda, qoca ki, deyiləm.
Görünür “qoca” sözündən Cavid əfəndinin heç xoşu gəlmədiyini Sultanməcid də bilirdi. O dedi:
– Yəqin, evə gedirsiniz, eləmi?
– Bəli, bu gün dostum mənim qonağımdır, buyurun, sən də gedək. Mişkinaz xanım plov bişirib.
– Təəssüf, çox təəssüf, böyük məmnuniyyətlə gedərdim… Amma heyf ki, Mərkəzi Komitəyə çağırıblar, təcili işim var…
O, xudahafizləşib maşına sarı yönəldi. Lakin birdən ayaq saxlayıb Cavid əfəndiyə tərəf döndü:
– Ay Cavid əfəndi, görürsünüzmü, sizə nə qədər əziyyət olur, qonağı evinizə aparmaq üçün mütləq özünüz üç mərtəbəni enməlisiniz; hər dəfə qonağı özünüzlə yuxarı qaldırıb, özünüz də yola salmalısınız. Mən sizi bu zəhmətdən qurtarmaq istədim, neçə dəfə dedim ki, gəlin sizə ürəyiniz istəyən yerdə gözəl bir mənzil verim, köçün oraya, canınız dincəlsin. Dostlarınız da kefin istəyən vaxt yanınıza sərbəst surətdə gələ bilsinlər.
Cavid əfəndi güldü:
– Heç elə şey yoxdur, Sultanməcid, – dedi, – elə bura mənim üçün çox yaxşıdır. Qapıdakı milis nəfəri də evimin keşiyini çəkir. Qulağım cox dincdir. Burdan getdi yoxdur.
Sultanməcid gülə-gülə başını buladı.
Biz yuxarı, Cavid əfəndinin mənzilinə qalxıb, çox səliqə ilə, xudmani döşənmiş bir otağa daxil olduq. Otağın ortasında üstünə təmiz süfrə salınmış dördbucaq miz var idi. Mizin qarşısında gözəl, naxışlı büllur şüşəli bir bufet parlayırdı.
Конец
