Belə də axmaqlıq olar? Lənətə gəlmiş sarmaşıqdan yarpaqlar tökülür deyə ölmək! İlk dəfədir ki, eşidirəm. Yox, sizin axmaq adamayovuşmaz üçun pozaçılıq etmək istəmirəm. Ona belə axmaq fikirlərlə beynini doldurmağa necə icazə verirsiniz? Aһ, yazıq, miss Consi!
Syu dedi:
– O çox xəstə və zəifdir, qızdırmanın çoxluğundan başına hər cür kədərli fikirlər dolur. Çox gözəl, mister Berman, əgər siz mənə pozaçılıq etmək istəmirsinizsə, heç lazım deyil. Mən onsuz da bilirəm ki, siz iyrənc qocasınız… mənfur qoca çərənçi.
– Budur əsil qadın! – deyə Berman qışqırdı – Kim dedi ki, mən pozaçılıq etmək istəmirəm? Gedək. Sizinlə gedirəm. Yarım saatdır deyirəm ki, pozaçılıq etmək istəyirəm. Aman allaһ! Miss Consi kimi gözəl bir qız burada xəstələnməməlidir. Bir vaxt mən şaһ əsərimi çəkərəm və hamımız çıxıb burdan gedərik. Bəli, bəli! Onlar yuxarı qalxanda Consi mürgüləyirdi. Syu pəncərənin pərdəsini saldı və Bermana o biri otağa keçmək işarəsi verdi. Orada onlar pəncərəyə yaxınlaşdılar və qorxa-qorxa qoca sarmaşığa baxdılar. Sonra heç bir söz demədən o yan-bu yana boylandılar. Soyuq, sulu qar yağırdı. Köhnə göy köynək geymiş Berman adamayovuşmaz qızılaxtaran pozası ilə qaya əvəzində ağzı üstə çevrilmiş çaydanın üstə oturdu.
Ertəsi gün Syu yuxudan oyanıb gördü ki, Consi sönük, geniş açılmış gözlərini aşağı salınmış yaşıl pərdədən çəkmir.
Consi pıçıltı ilə əmr verdi:
– Onu qaldır, baxmaq istəyirəm.
Syu yorğun-yorğun əmrə tabe oldu.
Nə olsa yaxşıdır? Leysan yağışından və bütün gecəni sakitləşməyən şiddətli küləkdən sonra kərpic divar üstə hələ sarmaşığın bir yarpağı görünürdü – sonuncu yarpağı! O hələ də saplağın ucunda tünd-yaşıla çalırdı, diş-diş kənarları saralmış və xəzan vurmuş halda, torpaqdan iyirmi fut yüksəkdə olan budaqda cəsarətlə dayanmışdı.
Consi dedi:
– Bu, axırıncıdır. Düşünürdüm ki, o bu gecə hökmən düşəcək. Mən küləyi eşidirdim. O bu gün düşəcək, onda mən də öləcəyəm.
Syu yorğun başını yastığa əyərək:
– Allaһ köməyin olsun, – dedi. – Özünü düşünmək istəmirsənsə, heç olmasa məni düşün. Axırım necə olar?
Lakin Consi cavab vermirdi. Can sirli və uzaq bir yola hazırlaşarkən, dünyada hər şeyə yad olur. Consini həyata və insanlara bağlayan tellər bir-bir qırıldıqca, kədərli xəyallar ona hakim kəsilirdi.
Gün gəlib keçdi, onlar toranlıqda belə gördülər ki, kərpic divarın fonunda həmin tək yarpaq öz saplağından asılıb qalır. Sonra isə qaranlıq düşən kim yenə də şimal küləyi qalxdı və alçaq holland taxtapuşundan tökülə-tökülə, ardı-arası kəsilmədən pəncərələri döydü.
Dan sökülən kimi amansız Consi yenə pərdələri qaldırmağı əmr etdi.
Sarmaşığın yarpağı hələ də dururdu.
Consi öz yerində uzanmış halda yarpağa xeyli baxdı. Sonra onun üçün qazın üstə toyuq bulyonu qızdıran Syunu çağırdı.
– Mən çox pis qız idim, Syudi, – dedi. – Görünür, bu sonuncu yarpaq da mənim necə pis olduğumu mənə gostərmək üçün qalıb. Adamın özü-özünə ölüm arzulaması günaһdır. İndi mənə bir az bulyon verə bilərsən, sonra da portveynli süd… Amma yox… Əvvəlcə güzgünü gətir, sonra yanlarımı yastıqla bərkit, oturub sənin necə bişirməyinə baxacağam.
Bir saat sonra o dedi:
– Syudi, ümid edirəm ki, bir vaxt Neapol körfəzini yağlı boyalarla çəkəcəyəm.
Gündüz doktor gəldi, Syudi də nəyisə bəhanə edib, onun arxasınça dəhlizə çıxdı.
Doktor Syunun arıq və titrək əlini sıxa-sıxa: – Şanslar bərabərdnr, – dedi. – Yaxşı qulluq etsəniz, siz qalib gələcəksiniz. İndi isə mən aşağı, başqa bir xəstənin yanına getməliyəm. Onun soyadı Bermandır. Deyəsən, rəssamdır. Onunku da sətəlcəmdir. O, artıq qoca, həm də çox zəifdir, xəstəliyi də ağırdır. Heç bir ümid yoxdur, ancaq bu gün onu xəstəxanaya aparacaqlar, onun üçün ora raһat olar. O birisi gün doktor Syuya dedi:
– Qız təһlükədən qurtardı. Siz qalib gəldiniz. İndi ona yemək və qulluq lazımdır, özgə bir şey gərək deyil.
Həmin gün axşamtərəfi Syu məmnuniyyətlə, tamam gərəksiz olan tünd-göy şərfi boynuna bağlayan Consinin yatdığı çarpayıya yaxınlaşdı və bir əlilə onu yastıqla bərabər qucaqladı.
– Mənim ağ siçancığım, sənə deyiləsi sözüm var. Bu gün micter Berman xəstəxanada sətəlcəmdən ölüb. O cəmisi iki gün yatdı. Birinci günün səhəri qapıçı yazıq qocanı öz otağında döşəmənin üstə tapdı. Huşsuz halda idi. Başmaqları və paltarı tamam islanmışdı və buz kimi soyuq idi. Belə dəhşətli gecədə onun hara getmək istədiyini heç kəs başa düşə bilmirdi. Sonra hələ də yanan fənər, yerindən tərpədilmiş nərdivan, bir neçə tullanmış fırça, üstündə sarı və yaşıl rənglər olan palitra tapdılar. Bizim pəncərəyə, sarmaşığın sonunçu yarpağına bax. Səni təəccübləndirmirdi ki, o, küləkdən nə əsir, nə də tərpənir? Bəli, əzizim, Bermanın şaһ əsəri odur ki var: Berman onu həmin gecə, sonuncu yarpaq qopanda çəkib.
Şaftalı
Evlənmənin ilk ayının qızğın çağı idi. Mənzili qırmızı rəngin ən parlaq çalarında olan təzə xalça, haşiyəli pərdələr və yemək otağındakı taxta rəfə düzülmüş qalay qapaqlı saxsı pivə parçları bəzəyirdi. Gənclərə hələ elə gəlirdi ki, onlar göylərdə pərvaz edirlər, nə qız, nə oğlan heç vaxt «çay kənarında ot içində primulanın necə saraldığını» görməmişdi; əgər müəyyən vaxt müddətində bu çür bir dəsgah onların gözlərində canlansaydı, onlar mübahisəsiz həmin dəsgahda hər şeyi görə bilərdilər. Şairin fikrincə də əsil insan çiçəklənən primulada bunların һamısını görməlidir.
Təzəgəlin yırğalanan kürsüdə oturmuşdu, ayaqlarının dayağı isə Yer kürəsi idi. O, xoş arzulara və xoşrəngli ipəyə bürünmüşdü. Onu fikir götürmüşdü ki görəsən onun Balaca Mak-Qarri ilə toyu haqqında Qrenlandiyada, Bəlucistanda və Tasmaniya adasında nə danışırlar. Ancaq bunun o qədər də əhəmiyyəti yox idi. Londondan Cənub Xaçı bürcünə qədər Balaca Mak-Qarrinin qabağında dörd saat nədir, dörd raund belə dayana bilən bir nəfər də yarımorta çəkili boksçu tapılmaz. Artıq üç həftə idi ki, Balaca Mak-Qarri ona
