başlanması. Tamam karıxmış İda dedi:
– Ancaq, Ed! Ed! Sәn nә danışırsan? Nә üçün, bu, düz deyil. Bilirsәn ki, düz deyil! Sәn mәnә söz vermişdin! And içmişdin! Bilirsәn ki, mәn heç vaxt belә etmәk istәmirdim, sәn mәni mәcbur elәdin, sәn! Nә üçün… Oh, indi mәn nə edәcәyәm? Mәnim atam! Heç bilmirәm o mәnim başıma nә oyun açacaq, elә sәninkinә dә! Ah, әzizim! Әzizim!
Bütün bunlar azmış kimi, keçirdiyi fiziki vә mәnәvi sarsıntıdan qızın gәrilmiş barmaqları bir-birini sıxır, bәdәni әsir, titrәyirdi.
Hәmişәkindәn artıq özündәn çıxmış Hauptvencer qızı birdәfәlik başından elәmәk üçün qışqırdı:
– Kәs sәsini! Özün dә bilirsәn ki, mәn heç vaxt sәninlә evlәnәcәyimi demәmişәm! Demәmişәm!
O, dabanı üstә çevrilәrәk, İda gәlmәmişdәn qabaq küncdә laqqırtı vurduğu dostlarının yanına qayıtdı. Öz bәdnam fikrini müdafiә edirmiş kimi әlavә elәdi:
– Uf, bu qadınlar! Lap hәdlәrini aşıblar.
Dili belә desә dә, ürәyini qızın dumanlı baxışlarından qopan dәhşәtli qorxu bürüyürdü. Ancaq başının adamlarından biri, küçә tinlәrinin başqa bir aspirantı, çoxlu qız ürәyi fәth elәmiş Conni Martin dillәnәndә Edvardın ürәyi yerinә gəldi:
– Onu dünәn gecә dә sәni burada axtaran gördüm, Ed. Ehtiyatlı ol. Yaxın zamanlarda bu yubkalardan biri sәnin başına oyun açmasa yaxşıdır.
O, gümüş siqaret qabından sakitcә bir siqaret götürәrәk, yerindәcә quruyub qalmış İdaya tәrәf baxmadan әlavә etdi:
– Doğrudan belәdir? Hә-ә, o-la bi-lәr…
Edvard hәddindәn artıq әzabdan sonra atılmış, indi mәzlumca dayanan, getmәyә taqәti olmayan İdaya yuxarıdan-aşağı nәzәr salaraq dillәndi:
– Ax, bu almanlar! Görəsәn, hansı cayıllasa oturub-durub, indi qarnının şişdiyini görəndә mәnim yaxama әl atmaq, mәni günahlandırmaq istәyir. Ay-hay!
Sonra, iki başqa qızın onları haradasa gözlәdiyini eşidәn kimi hündürdәn sәslәndi:
– Salam, Skeyt! Hәr şey hazırdır? Yaxşı, yaxşı. Onda, indidәn tәrpәnmәyimiz yaxşıdır… Hәlәlik, uşaqlar.
Edvard cәld addımlarla uzaqlaşdı.
Yaralanmış vә ağlını itirmiş İda isә artıq yarımçılpaq olan sentyabr ağaclarının altında tәk qaldı. Sonra qalmaqallı küçә, avtomobillәrin radioları, fit sәslәri, ardı-arası kәsilmәyәn laqqırtılar, piyadaların tappıltısı, rənglәrin vә sәslәrin fonunda parıldayan axşam lampaları. Soyuqmu idi? Yoxsa tәkcә İda soyuqdan әsirdi? Edvard onu almayacaq. O, heç vaxt evlәnәcәyini vәd etmәyib. İndi necә vәd edә bilәrdi? İdanın atası nә ölçü götürәcәk – qızın görünüşü dәyişәcәk axı!
Hәrәkәtsiz dayanan İdanın nәzәrlәrindә Kral Parkındakı bütün cığırlar vә skamyalar bütöv bir panoram kimi qırmızıya çaldı – parkdakı gölün ora-burasında yırğalanan balaca qayıqlar – yay vaxtı axşamlar ağacların әtirli yarpaqları altında nazlanan hәr qayıqda bir qız, bir oğlan; bir qız, bir oğlan; bir qız, bir oğlan… Ağır yükdәn zindana dönmüş, bir yerdә yırğalanan bәdәnlәr, ehtirasdan dumanlanmış iki baş, çırpınan iki ürәk, tәngnәfәslik… Saysız-hesabsız öpüşlәr vә vәdlәrdәn sonra İdanın arzularına yalan sәpilmişdi, Edvardın sözlәrinә etibar etdiyi mәhәbbәtinә yalan çilәnmişdi, öpüşlәrә, misilsiz sәadәtlә dolu saatlara, günlərә, aylara yalan çilәnmişdi – İdanın inamı vә ümidlәri yalana bәlәnmişdi. İndi ölüm daha yaxşıdır, ölüm, ölüm…
Sonra yavaş-yavaş, yerindә saya-saya öz otağına qayıdaraq, atasının vә ögey anasının evdә olmamasından istifadә edib düşüncәlәrә qәrq oldu. Titrәtmә ilә gələn qızdırması yaxınlaşan mәşәqqәtli ağrılardan xәbәr verirdi. Birdәn onun qәlbi ömründә ilk dәfә kәskin inciklik hissi ilә doldu. Qәddarlıq! Qәddarlıq! Yalan! Edvard qıza tәkcә yalan satmamışdı, hәm dә әzab, işgəncә vermişdi. O! Cәmi beş ay qabaq öz gözlәri vә mәnalı tәbәssümü ilә İdanı axtaran Edvard! Yalançı! Heyvan! Vәhşi heyvan! Yırtıcı heyvan! Bu sözlәri ürәyindә vә dilindә tәkrar edә-edә İda hәrdәn onlara inanmamağa çalışırdı – bir aydan sonra Edvard qayıdar, iki-üç ay sonra qayıdar, onun baxışlarında elә ifadә olar ki, qızın bütün bu fikirlәri bir anda yox olar. Oh, Ed! Ed!
Gecəlәri belәcә başa vurur, dan yeri belәcә ağarırdı. Sonra uzun sürәn, qurtarmaq bilmәyәn mәşәqqәtli gün başlayırdı. Bundan sonra başqa günlər! Dәrdini demәyә dә bir kimsә yox idi. Əgər İda hәr şeyi öz analığına danışa bilsәydi… Bütün başqa günləri vә gecəlәri dә İda tәnhalıqda keçirdi. Alov saçan, ümidsiz, baş gicәllәndirәn, dağınıq fikirlәr axınında üzmәsi onu min cür şeytan işlәrinә әl atmağa sövq edirdi. Bayıra çıxanda ürәyi az qala partlamaq dәrәcәsinә çatırdı. Tinlәrdә dayanıb laqqırtı vuran hәrzә cavanlar, İdanın tanıdığı qızlar, onların düşündüklәri… Onlar tezliklә hәr şeyi bilәcәkdilәr. İdanın mәhәbbәtsiz tәnhalığı. Gözünün qarşısında yüzlәrlә fantastik ölüm rәqsi oynaşırdı.
Edvarddan eşitdiyi bütün sözlәrin ağ yalan olduğuna qәti әminlikdәn sonra da İda, onu tәzәdәn yola gətirmәyin mümkün olduğuna inanmaq istәyirdi… Oh, İdanın әziz sevgilisi. Yox, nә isә baş vermәli, Edvard sәhvini anlamalıdır. Ancaq İda çox yaxşı başa düşürdü ki, әvvәlki halına qayıtmaq üçün Edvardın heç bir sәbәbi vә ehtiyacı yoxdur. İda gözdәn iraq künc- bucaqda, Edvardın atasının kömür mәdәninә gedәn küçәnin qurtaracağında, oğlangilin mәhәllәsindә öz mәktublarına cavab gözlәyә-gözlәyә qalmışdı – sakitcә, bir bucaqdaca, әzab çәkә-çәkә, bәzәn isә tәhqir oluna-oluna gözlәyirdi.
– Nә olub məgər? Dabanbasma ardımca nә sürünürsәn? Elә bilirsәn, sәnә qulaq asmaqdan savayı dәrdim yoxdur? Yaxşı, sәnә demәmişәm ki, evlәnә bilmәyәcәyәm, demәmişәm? İndi görürsәn ki, uşağa qalmısan, mәni cavabdeh elәmәk istәyirsәn? Bu әtrafda mәn yeganә oğlan deyilәm ki. Özü dә, bunu hamı bilir.
Edvard son sözlәrini deyәrkәn qızın üzündә heç vaxt sezmәdiyi hökm vә qәtiyyәt görüb sәsini kәsdi. Vәziyyәtin çıxılmazlığı vә dәhşәti İdanı elә çuğlamışdı ki, hәtta Edvard da bunu görə bildi. Qızın sifәti kağız kimi ağardı. Gözlәrindә qığılcım saçan atәş görünürdü:
– Bu yalandır, sәn özün dә bilirsәn! Bu, düz deyil! Oh, necә dәhşәt! Belә sözü demәyi necә rәva bildin? İndi hәr şey mәnә aydın oldu. Sәn ilansan, yırtıcı heyvansan! Demәli, bütün bu vaxtı mәni axmaq yerinә qoymuşdun, hә? Heç vaxt mәnimlә evlәnmәk istәmәmisәn, indi başqa yolla yaxanı kәnara çәkmәk üçün böhtan da atırsan –
