oman
I FƏSİL
Kamlançu ölkəsinə bahar gəlmişdi. Quşlar ötməyə, ağaclarda və yerlərdə çiçəklər açmağa başlayınca yüzbaşı Burkay yenə o böyük şam ağacının yanına gəldi. Parlaq baxışlı, ay üzlü qızı orda gördü, ürəyinə od düşdü. Yer üzü gözlərində qaranlığa döndü. Ona yaxınlaşıb belə dedi:
“Üzün aya bənzəyir.
Qaşın yaya bənzəyir.
Gözlərin ala-yaşıl.
Saçların aslan yalı…
Yerişin durna kimi,
Duruşun sona kimi.
Hansı yerdən, qaynaqdansan?
Hansı boydan, oymaqdansan?”
Parlaq baxışlı, ay üzlü qız bir söz söyləmədi. Yalnız gözlərini qaldıraraq Burkaya baxdı. Bu baxış Burkayın qanını qaynatdı. Ürəyini oynatdı, içinə od düşdü. Yer üzü gözündə qaranlığa döndü.
“Baxışların işıqmı? Saçların sarmaşıqmı?
Ulduzsan, yoxsa Günəş? Alovsan, yoxsa atəş?
Niyə səssiz baxırsan? Niyə yandırıb-yaxırsan?
Çiçəkdəndir hər yanın… Söylə nədir ad-sanın?”
Parlaq baxışlı, ay üzlü qız yenə dinmədi. Gülümsünərək Burkaya baxdı. Bu baxış onun ağlını başından aldı. Ürəyini dər-də saldı. İçinə od düşdü. Yer üzü gözlərində qaranlığa döndü. Qıza belə dedi:
“Məni niyə üzürsən?
Gözlərini süzürsən?
Kipriklərin paralar.
Baxışların yaralar.
Rəngin sanki çiçəkdəndir.
Bilmirəm, hansı çiçəkdəndir?
İstər hirslən, istərsən küs.
Bircə adını de, qız! ”
Parlaq baxışlı, ay üzlü qız gözlərini Burkayın gözlərinə dikdi. Qayalardan süzülən suların, çəmənlərdə əsən mehin, me-şələrdə oxuyan quşların səsindən daha gözəl səsi ilə belə dedi:
“Beşbalıkda doğulsam da, Qarluk qızıyam,
Neçə igidin ürəyində gizli sızıyam.
Ürəyinə od düşdüsə, zorlayıb söndür.
Bilən bilir, adım-sanım Açığma-Kündür.
Yaxınlaşma, ölmək istəmirsənsə əgər.
Bəlam çoxdur, görünmədən sənə də dəyər”.
Burkayın ürəyinə düşən oddan Yer üzü gözlərində zülmətə döndü. Gözəl qəlbli bir insan idi. Tanrıya və insanlara qarşı günah eləməmişdi. Məbədə getdi və Tanrıya yalvardı. “Tanrım, ürəyimdəki odu söndür”,– dedi.
Qırx gün böyük şam ağacının yanına getdi. Hər gedəndə Açığma-Künü orda gördü. Hər gedişində içindəki atəş daha çox alovlandı. Hər qayıdışında məbəddə Tanrıya yalvardı. Hər yalvarışdan sonra bir daha şam ağacının yanına getməməyə qərar verdi. Amma günəş hər dəfə yenidən doğanda qızın həsrətinə dözmədi. Aldığı qərarı unudub şam ağacının yanına getdi. Qızın alaca yaşıl gözlərinin sehrinə düşüb, özünü unutdu. Qırx birinci gün şam ağacının yanına gəlincə qızı görmədi. Gözləri bulandı, ürəyi yandı, içi sıxıntıyla doldu. Gün batana qədər gözlədi. Açığma-Kün gəlməyincə, onu şam ağacından soruşdu. Ağac ah çəkib ağladı. “Onu mən də gözləyirəm. Artıq gəlib mənə söykənməyəcək”, –dedi. Yarpaqları tökülüb qurudu. Uçan bir kəpənək ah çəkib ağladı: “Onu mən də gözləyirəm. Artıq gəlib məni qoluna almayacaq”, –dedi. Qanadlarını çırpmaz oldu, otlara düşüb öldü. Yaşıl otlardan soruşdu. Otlar ah çəkib ağladılar. “Onu biz də gözləyirik. Artıq gəlib bizi ayaqlamayacaq”,– dedilər. Yanıb duman oldular.
Burkay ruhdan düşüb yerinə-yurduna döndü. Açığma-Kündən başqa bir şey düşünə bilmədi. Məbədə gedib yalvardı, olmadı. Turş qımız içdi, kömək etmədi. Şirin şərab içib, özünü unutdu, faydası olmadı. Xaqan müharibəyə başlayınca, o da iş-tirak etdi. Ölmək üçün atına zirehsiz mindi. Oxlar sağından, solundan uçdu: biri də dəymədi. Qalxansız, dəbilqəsiz vuruşdu. Qılınclar sağından, solundan keçdi. Biri də ona toxunmadı. Yenə yurduna döndü. Açığma-Kündən başqa bir şey düşünə bilmədi. Çöhrəsi saraldı. Xəstə olub yatağa düşdü. Burkayın gözəl qəlbli bir qadını vardı. Kişisi yaxşılaşsın deyə baxıcılar, sehrbazlar, falçılar, şamanlar gətizdirdi. Heç bir dərman, dua, sehr fayda vermədi. Gündən-günə əridi, soldu, bitdi. Ölümcül hala düşdü. Bir gecə Açığma-Künün adını sayıqlayınca qadın işin nə yerdə olduğunu anladı. Bütün Kamlançuya adamlar göndərdi. 40 gün axtardılar, gəzdilər. Açığma-Kün tapılmadı. Bir gün yaşlı və çirkin sehrbaz qadın gəldi:
–Bunun dərdinə ancaq Kilimbi çarə tapar. O, şeytanların ən ağıllısıdır.– dedi.
Şeytanların başçısı Madarın yanına gələn Burkay ondan çarə istədi. Madar rədd edincə Burkayı şeytan Kilimbinin yanına apardı, Burkay ona ürəyini açdı. Sevdiyi qızdan danışdı.
–Mənə onu versən, ordunda əsgər olaram, –dedi.
Kilimbi başını buladı:
–Ürəyin böyük dərdə qərq olub, xilas olmağın çətindir. Bunun çarəsini tapa bilsə, bircə şeytanların başçısı Madar ta-par”.
Burkayın içi yandı. Gözü dumanlandı.
–Heç çarə yoxdurmu?– deyə soruşdu.
Madar başını yellədi, əllərini açdı:
–Var, –dedi,– Əgər arvadını götürüb Əjdahalar Xaqanı Narantaya qurban eləsən, Açığma-Künü itirdiyin yerdə yenidən taparsan.
Burkay düşünmədən razılaşdı. Gözünü sevda bürü-müşdü, qanı coşmuşdu. Arvadını Naranataya qurban verdi. Naranta onu öldürüb yedi. Qadın ölərkən əllərini göyə qaldırıb qarğış elədi:
–Burkay! Xeyirxahlığa dönük çıxdın. Tanrı səni bədbəxt eləsin! Qiyamətə qədər dünyaya hər gəlişində ruhun iztirab içində çalxalansın!
Tanrı bu duanı qəbul elədi.
Burkay şeytan Madarın dediklərinə əməl etdikdən sonra şam ağacının olduğu yerə getdi. Qız yoxa çıxandan sonra yar-paqları tökülüb quruyan şam ağacı yenə yaşıllaşmışdı.
Açığma-Kün onun gövdəsinə söykənərək dayanmışdı. Burkay yaxınlaşıb belə dedi:
“Harda qaldın, ay baxışlı?
Niyə getdin, inci dişli?
Sənin üçün xəstə düşdüm,
Ellər gəzib, dağlar aşdım.
Artıq mənə gələrsənmi?
Dərdimə son verərsənmi?
Gəl
